Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 203
ARI Páll KRISTInSSOn
202
að leggja mat á umfang og eðli enskuáreitis í íslensku samfélagi, viðhorfin til
ensku og íslensku og vísbendingar um hugsanleg áhrif ensku á íslenskt mál
og málnotkun. Meðal markmiða verkefnisins var að veita íslenskum almenn-
ingi og stjórnvöldum réttar og nákvæmar upplýsingar sem nýttust við mat á
því hvort og þá hve mikil ástæða væri til að hafa raunverulegar áhyggjur af
framtíð íslenskrar tungu á tímum hinnar alltumlykjandi upplýsingatækni, og
þá hvort og hvernig bregðast mætti við. Þær áhyggjur höfðu leitað á marga,
meðal annars kennara á öllum skólastigum sem eru í daglegum samskiptum
við fjölda ungs fólks, að verulegar málbreytingar gætu verið að gerast. Um-
ræður um það hafa löngum mestmegnis byggst á reynslusögum eða afmörk-
uðum athugunum, ásamt þeirri ályktun að aukið enskuáreiti hefði bein áhrif
á málnotkun á íslensku. Með verkefninu „Greiningu á málfræðilegum af-
leiðingum stafræns málsambýlis“ var reynt að afla sem bestra gagna sem
gætu ekki aðeins veitt fræðilega innsýn í máltöku, málþróun og málsambýli,
heldur gætu sem sé einnig þjónað stjórnvöldum og almenningi sem vísinda-
leg undirbygging undir raunhæfa málstýringu og viðleitni til að hafa áhrif á
stöðu og áhrif ensku gagnvart íslensku í samfélaginu.
Meginmarkmið þessarar greinar er að sýna hvernig rannsóknir undan-
farinna ára á stafrænu málsambýli íslensku og ensku varpa endurnýjuðu ljósi
á þá meginþræði sem mynda íslenska málstefnu. Í greininni verður leitast
við að setja nýjar og nýlegar athuganir á ýmsum hliðum þessa sambýlis í
samhengi við þá hugmyndafræði um málval og málnotkun sem helst verður
vart á Íslandi. Aðallega er hér gengið út frá þeirri kenningu Spolskys að
málstefna sé alltaf reist á þremur meginatriðum, það er málhegðun, málvið-
horfum og málstýringu.2 Um þetta fjallar 2. kafli. Þar eru viðfangsefni og
markmið rannsóknarverkefnisins „Greining á málfræðilegum afleiðingum
stafræns málsambýlis“, og annarra nýlegra athugana, skoðuð með ofan-
greind þrjú meginatriði í huga, lið fyrir lið. Í 3. kafla er hugað að svokall-
aðri virðingarstýringu þar sem tvinnast saman málviðhorf og málstýring.
Sú umfjöllun tengist bæði rannsóknum á málsambýli íslensku og ensku og
áherslum í nýlegri málstýringarviðleitni stjórnvalda. Í greinarlok eru þræðir
teknir saman og helstu niðurstöður rifjaðar upp.
2 Bernard Spolsky, Language Policy, Cambridge: Cambridge University Press, 2004;
Bernard Spolsky, Language management, Cambridge: Cambridge University Press,
2009; Bernard Spolsky, „A modified and enriched theory of language policy (and
management)“, Language Policy 18: 3/2019, bls. 323–338.