Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Side 224
RANNSÓKNIR Á STAFRÆNU MÁLSAMBÝLI …
223
skáldsaga sæki til hefðar norrænna glæpasagna þar sem samfélagsrýni hefur
verið fyrirferðarmikil um áratugi:
Samfélagsleg boðun er lýtur að kynferðisglæpum er raunar inn-
byggð í skáldsöguna í svo ríkum mæli að mögulegt er að ætla henni
markmið á borð við vitundarvakningu og félagslegar umbætur. Af
þessum sökum tekur hún sér jafnframt skýrari stöðu í umræðu um
kynferðisofbeldi en algengt er um bókmenntir.10
Einar Kári Jóhannsson ræðir einnig kynferðisofbeldi og samfélag Kötu í
greininni „Heimatilbúið réttarkerfi“ þar sem hann beinir sjónum að hefnd
þolenda í kjölfar grófrar kynferðislegrar misnotkunar. Hann segir að með
bókinni deili höfundur á „getuleysi íslensks réttarkerfis til að takast á við
kynferðisbrot“.11 Þá má nefna að uppreisnin sem fjallað er um í Kötu er einn-
ig í gotneskum anda, þar sem innilokaðar og kvaldar konur leggjast í rann-
sóknarvinnu og fá réttlætinu fullnægt að lokum.
Ýmis einkenni gotnesku stefnunnar birtast líka í Konum, sem kom út í
kringum efnahagshrunið sem varð í október 2008. Fjölbýlishúsið í Skugga-
hverfinu þar sem lykilatburðir gerast er jafngildi miðaldakastala í reimleika-
húsasögu frá nítjándu öld, enda eiga aðalsmenn í íslenskum samtíma ný-
byggingar í stað aðalssetra. Herramennirnir (úr banka- og listageiranum)
loka þar inni og misþyrma hrottalega ungri konu sem er aðalpersóna
sögunnar. Konan hefur stöðu yngismeyjarinnar í gotneskum sögum, per-
sónunnar sem valdamiklir fautar læsa inni í myrkum kastala og níðast á.12 Í
greininni „Fjármálavæðing og mótun tímans í Konum eftir Steinar Braga“
dregur Viðar Þorsteinsson fram hvernig skáldsagan „vísar aftur fyrir sig í
Viktoríutímann“.13 Það á einkar vel við þegar rætt er um hagkerfi sem erfitt
10 Björn Þór Vilhjálmsson, „Stríð gegn konum“, bls. 126.
11 Einar Kári Jóhannsson, „Heimatilbúið réttarkerfi. Birtingarmynd hefnda í skáld-
sögunum Kötu eftir Steinar Braga og Góðu fólki eftir Val grettisson“, Ritið 2/2018,
bls. 137–163, hér bls. 141.
12 Þá hefur Björn Þór Vilhjálmsson greint gotnesk áhrif í Himninum yfir Þingvöllum
sem hefur að geyma þrjár nóvellur, „Raffesíublómið“, „Dag þagnar“ og „Svarta
hlutinn“ en hún kom út árið 2009, á milli Kvenna og Hálendisins. Í „Raffesíublóm-
inu“ „er hinn gotneski hryllingur sem brýst síðar fram í sögunni undirbyggður og
ljóst má vera að höfundi er strax í upphafi í mun að leggja drög að þematísku kerfi
þar sem dauðahugtakið er miðlægt.“ segir Björn. Björn Þór Vilhjálmsson, ,„Skrif
við núllpunkt. Um steingervinga, sæborgir og endalok í Himninum yfir Þingvöllum“,
Ritið 1/2011, bls. 137–157, hér bls. 138.
13 Viðar Þorsteinsson, „Fjármálavæðing og mótun tímans í Konum eftir Steinar Braga“,
Ritið 3/2015, bls. 9–33, hér bls. 16.