Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 209
ARI Páll KRISTInSSOn
208
hvað þetta varðar. Einnig var spurt um það í yngri könnuninni, 2017–2018,
hve sammála eða ósammála þátttakendur væru þeirri fullyrðingu að allir
starfsmenn í þjónustustörfum á Íslandi gætu átt samskipti á íslensku. Hér
sögðust 74% vera sammála og þar af kváðust heil 44% „mjög sammála“.23
niðurstöður kannananna, 2002 annars vegar og 2017–2018 hins vegar,
virðist mega túlka svo að uppi sé ákveðin krafa meðal þorra íslenskra mál-
notenda um að þjónusta og einföld viðskipti fari fram, eða geti farið fram, á
íslensku. Yngri könnunin bendir sem sagt ekki sérstaklega til þess að notkun
ensku sem vinnumáls í fyrirtækjum sé litin jákvæðari augum en fram kom
í athuguninni 2002. Afstaða til íslenskra nýyrða sem leysi af hólmi erlend
orð er enn sem fyrr mjög jákvæð samkvæmt yngri rannsókninni, í heildina
tekið,24 og munur á viðhorfum eftir aldri þátttakenda er raunar keimlíkur í
báðum könnununum; 20% þátttakenda á aldrinum 13–20 ára voru ósátt við
íslenska nýyrðagerð 2017–2018, rétt eins og þátttakendur í yngsta hópnum
fimmtán árum fyrr voru einmitt miklu síður jákvæðir í garð íslenskra nýyrða
heldur en hinir eldri voru á þeim tíma. niðurstöðurnar mætti túlka sem svo
að viðhorfin geti orðið jákvæðari með aldrinum.
Fyrir um það bil 15 árum var gerð vönduð rannsókn á viðbrögðum ann-
ars vegar Dana og hins vegar Íslendinga við aukinni enskunotkun sem fylgir
hnattvæðingu.25 Rannsóknin sneri meðal annars að menningarlífi og upp-
lýsingatækni. Hugað var að því að hve miklu leyti mætti sjá merki þess að ís-
lenskt-enskt tvímála ástand væri að skapast í íslensku samfélagi og hvaða við-
horf mætti merkja til slíkrar þróunar. Höfundurinn tók meðal annars viðtöl
við fjölda fólks og kynnti sér útgefið efni. Mat hennar var á þá leið að skýrar
vísbendingar væru um að Íslendingar hefðu í kjölfar hnattvæðingar mikla
tilhneigingu til að vilja vernda hið þjóðlega og ekki síst íslenska tungu.26
Verið getur að aukin útbreiðsla og notkun heimstungu á borð við ensku
leiði á einhvern hátt til aukinnar vitundar um og jákvæðra tilfinninga til þess
sem er staðbundið og einstakt, svo sem til tungumála smærri svæða, og til
almenns áhuga á hinu óvenjulega og sérstaka í heimsmenningunni.27
23 Sama heimild.
24 Tinna Frímann Jökulsdóttir, Anton Karl Ingason, Sigríður Sigurjónsdóttir og Ei-
ríkur Rögnvaldsson, „Um nýyrði sem tengjast tölvum og tækni“, bls. 114–122.
25 Amanda Hilmarsson-Dunn, The Impact of Global English on Language Policy: The Si-
tuations of Iceland and Denmark [Doktorsritgerð], Faculty of law, art & social scien-
ces, School of humanities, Southampton: University of Southampton, 2007.
26 Sama rit, bls. 5.
27 Sbr. hjá Tinnu Frímann Jökulsdóttur, Antoni Karli Ingasyni, Sigríði Sigurjóns-
dóttur og Eiríki Rögnvaldssyni, „Um nýyrði sem tengjast tölvum og tækni“: „Svo