Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 53

IRIS EDDA NOwENSTEIN OG SIGRÍðUR SIGURJóNSDóTTIR
52
spurninganna í (1), sem leitað var svara við í þessari grein, var þannig hægt
að byggja á fyrri þekkingu þótt sambærileg rannsókn hafi ekki farið fram.
Rannsóknarspurningar greinarinnar úr 1. kafla eru endurbirtar hér:
(1) a. Að hvaða leyti skýrir ílag og málnotkun barnanna svör þeirra
við mállegum breytum, það er íslenskan og enskan orða-
forða og íslenska og enska málfræði?
b. Hefur enskunotkun íslenskra barna í för með sér minni ís-
lenskunotkun?
Til þess að svara rannsóknarspurningunum voru lögð til grundvallar gögn
úr netkönnunum, sem 724 börn á aldrinum 3–12 ára og foreldrar þeirra
svöruðu, og niðurstöður viðtala og ítarlegri prófana á 106 börnum sem tóku
þátt í netkönnununum. Í netkönnununum kom fram að enskt ílag og mál-
notkun barnanna skýrir betur enskar mállegar breytur en íslenskar. Þó sýndi
snjalltækjanotkun, óháð tungumáli, marktæk neikvæð tengsl við íslenskan
orðaforða barnanna. Sama breyta sýndi hins vegar jákvæð tengsl við enskan
orðaforða þeirra. Í sambandi við þessar niðurstöður og fleiri er mikilvægt að
hafa í huga að marktækt tölfræðilegt samband endurspeglar ekki endilega
orsakasamband, til dæmis gæti verið að aukinn skjátími fækki ekki endilega
tækifærum til orðaforðatileinkunar í íslensku heldur leiti barn með slakari
orðaforða einhverra hluta vegna í aukinn skjátíma. Athyglisvert er að áhugi
og jákvæð viðhorf barnanna til ensku spáðu í sumum tilfellum betur fyrir
um enskufærni þeirra en mælingar á ensku ílagi þeirra og málnotkun. Í við-
talsprófunum var ílag og málnotkun barnanna mæld með miklu nákvæmari
mælingum en í netkönnununum og sjónum sérstaklega beint að íslensku-
færni barnanna. Þar kom í ljós skýrt samband á milli magns og hlutfalls
ensku í málumhverfi og málnotkun barnanna, en þegar sá heildartími sem
börn nýta í hvort tungumál á sólarhring var skoðaður hafði mikil enskunotk-
un einnig í för með sér mikla íslenskunotkun. Þrátt fyrir nákvæmari aðferðir
við mælingar ílags og málnotkunar í viðtalskönnuninni komu ekki fram víð-
tæk áhrif ensks ílags og málnotkunar á íslenskufærni barnanna, en marktæk
neikvæð áhrif komu samt fram á hefðbundna notkun viðtengingarháttar og
meðallengd segða í íslensku málsýnunum. Ekki er ástæða til að gera lítið úr
þeim áhrifum þótt þau komi aðeins fram í litlum hluta þeirra breyta þar sem
áhrif voru möguleg. Almennt má þó segja að niðurstöður barnahluta önd-
tion between children’s screen media exposure and vocabulary size in the Uk“.