Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 216
RANNSÓKNIR Á STAFRÆNU MÁLSAMBÝLI …
215
Með ályktun Alþingis 2019 fylgdi jafnframt þriggja ára áætlun um svokallaða
vitundarvakningu um íslenskt mál, undir heitinu „áfram íslenska“. Fyrsti
liður áætlunarinnar er þessi: „Stuðlað verði að vitundarvakningu um mikil-
vægi íslenskrar tungu, gildi hennar og sérstöðu.“ Þá var lögð áhersla á mikil-
vægi jákvæðra viðhorfa: „Jákvætt viðhorf til [íslensku] og aukin meðvitund
mun skipta sköpum til að hægt sé að tryggja áframhaldandi notkun hennar á
öllum sviðum samfélagsins.“
Megináhersluatriðin í verkefninu „áfram íslenska“ áttu sem sé að vera
vitund(arvakning) og viðhorf. ályktuninni fylgdu gögn þar sem sérstaklega
var undirstrikað hve mikilvægt það væri að stuðla að jákvæðum viðhorfum
til íslenskunnar í skólum.51 ályktun Íslenskrar málnefndar 202052 er mjög í
sama anda; þar er nefnt að enn þurfi að styrkja jákvæð viðhorf til íslenskrar
tungu. Allt bendir þetta til þess að stjórnvöld, Alþingi og helstu ráðgjafar
hafi áhyggjur af því að landsmenn hafi ekki nógu jákvæð viðhorf til íslensks
máls. Í hvatningarorðum ályktananna tveggja, Alþingis 2019 og Íslenskrar
málnefndar 2020, felst skýr vilji stjórnvalda til virðingarstýringar í þágu ís-
lensks máls. Byggt er á því að jákvæð viðhorf séu forsenda þess að íslenska
verði höfð í forgangi en ekki enska. Hér er sýnilega um að ræða tilraun til
virðingarstýringar, samanber það sem áður var rakið um að virðingarstýring
feli í sér viðleitni til að breyta viðhorfum.
Í rannsóknarverkefninu „Greining á málfræðilegum afleiðingum staf-
ræns málsambýlis“ voru meðal annars könnuð viðhorf íslenskra málnotenda,
á öllum aldri, til íslensku og ensku. Þegar niðurstöður úr rannsókninni tóku
að skýrast var það mat stjórnenda verkefnisins að nýlegar samfélags- og
tæknibreytingar gætu þegar verið farnar að hafa áhrif meðal annars á „við-
horf málnotenda til íslensku og ensku og virka enskunotkun ungmenna“53,
og nefndu stjórnendurnir einmitt virðingarhugtakið þegar þau lögðu mat á
niðurstöðurnar, það er að aukið enskuáreiti gæti meðal annars skert „notk-
unarsvið íslenskunnar, þar sem það dregur úr virðingu fyrir málinu og áhuga
á því“54.
51 Þingsályktun um að efla íslensku sem opinbert mál á Íslandi.
52 Ályktun um stöðu íslenskrar tungu 2020.
53 Sigríður Sigurjónsdóttir og Eiríkur Rögnvaldsson, „Stafrænt sambýli íslensku og
ensku“, Netla – veftímarit um uppeldi og menntun. Sérrit 2018 – Menntakvika 2018,
2018, https://doi.org/10.24270/serritnetla.2019.29, bls. 1–18, hér bls. 13.
54 Sama rit, bls. 13.