Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2022, Blaðsíða 124

FITJAð Upp Á nýTT
123
textum sem kristin trúarhefð hefur að geyma, en þar er átt við bækur Biblí-
unnar, sem hver um sig endurspeglar það sögulega samhengi sem þær voru
ritaðar í (þ. Sitz im Leben), en einnig túlkunarhefð síðustu tvö þúsund ára.5
Þessir textar bera vitni um jaðarsetningu kvenna í karlasamfélaginu, þar sem
reynsla karla er hið ríkjandi viðmið (e. norm) og reynsla kvenna annað hvort
ósýnileg eða víkjandi, með öðrum orðum óeðlileg (e. ab-normal).6
Kynjað syndahugtak
Árið 1960 kom út grein eftir Valerie Saiving (1921–1992), sem talin er
marka upphafið á femínískri guðfræði. Yfirskrift greinarinnar er „The
Human Situation: A Feminine View“7 og fjallar um karlmiðlægt sjónarhorn
guðfræðinnar eins og það endurspeglast í hefðbundnum skilningi á synd
og endurlausn í kristinni trúarhefð. Það er niðurstaða Saving að þegar 20.
aldar guðfræðingar nota hugtakið „menn“ (e. men) og „mannleg reynsla“ (e.
human experience) þá séu þeir í raun og veru bara að tala um karla og reynslu
þeirra. Með því að einblína á synd sem hroka (gr. hubris) þá sé augljóst að
gengið sé út frá tilhneigingu karla til að hreykja sér upp á kostnað annarra,
sem hafi að gera með félagslega mótun þeirra í samfélagi sem gengur út frá
því að karlar séu konum æðri. Í slíku samfélagi séu konur aftur á móti aldar
upp við það að gert sé lítið úr þeim og samfélagslegu hlutverki þeirra.8 Því
sé freisting kvenna að hafa ekki trú á sjálfum sér og hæfileikum sínum. Það
sé ástæðan fyrir því að konur standi ekki á sínu og velji oft að fórna sér fyrir
5 Sharon H. Ringe, „When Women Interpret the Bible“, The Women‘s Bible Com-
mentary, Carol A. newsom og Sharon H. Ringe, ritstj., Louisville, Kentucky: West-
minster/John Knox, bls. 5–7.
6 Tómas frá Aquino (1225–1274) var til dæmis undir áhrifum frá Aristótelesi þegar
hann hélt því fram að konur væru óeðlilegar, í raun vanskapaðir karlar. Aðeins hæfi-
leiki þeirra til að geta af sér börn, og þá sér í lagi drengi, réttlætti tilveru þeirra í
annars fullkomnu sköpunarverki Guðs. Hugmyndir Tómasar hafa haft mikil áhrif,
sérstaklega innan rómversk kaþólsku kirkjunnar og hafa spilað stórt hlutverk í rök-
stuðningnum gegn prestvíglsu kvenna. Sjá: Lynn Japinga, Feminism and Christianity.
An Essential Guide, nashville: Abingdon, bls. 23.
7 Valerie Saiving, „The Human Situation: A Feminine View“, Womanspirit Rising. A
Feminist Reader in Religion, ritstj. Carol p. Christ og Judith plaskow, San Francisco:
Harper & Row, 1979, bls. 25–42, hér bls. 35. Sjá einnig: Arnfríður Guðmundsdóttir,
„Ekki eins og það á að vera. Merking syndahugtaksins í kristinni trúarhefð fyrr og
nú“, bls. 15–38, hér bls. 32–33.
8 Valerie Saiving, „The Human Situation: A Feminine View“, Womanspirit Rising. A
Feminist Reader in Religion, ritstj. Carol p. Christ og Judith plaskow, San Francisco:
Harper & Row, 1979, bls. 25–42, hér bls. 35.