Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2022, Blaðsíða 147

UNNUR BIRNa KaRlSDóTTIR
146
Boðskapur vistfemínisma er í stuttu máli sá að ætíð þurfi að horfa á sam-
búð manns og náttúru frá sjónarhóli kynferðis, og þá ekki aðeins út frá líf-
fræðilegu kyni heldur líka kyngervi (e. gender), það er hinu félagsmótaða
kyni, það er þeim félagslegu væntingum, innrætingu, skilyrðingum og hlut-
verkum sem móta kynhlutverk. láta þurfi af tvíhyggjunni sem einkenni hið
mannhverfa sjónarhorn og setur menningu ofar náttúrunni og karla ofar
konum. Vistfemínismi boðar að setja þurfi upp kynjagleraugun þegar horft
er á umhverfismál. Það þurfi að horfa á veruleika kvenna en ekki aðeins karla
enda hafi áhersla á veruleika og hagsmuni karla einkennt meginstraumshug-
myndir feðraveldissamfélagsins, breyta þurfi því að hin karllæga nálgun stýri
áfram allri orðræðu og stefnumörkun. aðstæður og þarfir kvenna annað
hvort gleymist eða litið sé fram hjá þeim sem mikilvægu atriði í allri umræðu
um umhverfismál, umhverfisvanda og stefnumótun um lausnir á þeim vanda.
Gagnrýni vistfemínisma beinist þannig hvort tveggja að umhverfisverndar-
hyggju sem tekur ekki tillit til kvenlægra sjónarmiða og að femínisma sem
tekur ekki, eða að minnsta kosti ekki nægilega, tillit til umhverfismála, svo
vísað sé til dæmis í skrif Sigrúnar Helgadóttur, líf- og umhverfisfræðings og
þáverandi Kvennalistakonu, í þverfræðilega greinasafninu Náttúrusýn árið
1994.22 Með öðrum orðum, konur þurfi að líta í eigin barm í afstöðu til nátt-
úrunnar, ekki aðeins karlar, eða eins og Sigrún hafði einnig komist að orði
árið 1991 í Veru: „Of fáar kvenfrelsiskonur skynja stöðu sína á milli menn-
ingar og náttúru, sumar þeirra virðast jafnvel trúa á þá tálsýn að við eigum
að valdbeita náttúruna og getum það, að við lifum aðeins í menningu, ekki
náttúru.“23
Vistfemínismi kallar á að ætíð sé horft út frá femínísku sjónarhorni í
pólitískri umræðu um umhverfismál (grænni pólitík), og koma skuli á jafn-
réttissamfélagi þar sem enginn einn hópur fái að vera allsráðandi og drottna
í krafti sjálfskipaðrar yfirburðastöðu, hvorki yfir konum, öðrum þjóðfélags-
hópum né náttúrunni. Í þessu sambandi er bæði feðraveldið og kapítalískt
hagvaxtardrifið hagkerfi þess, með tilheyrandi arðráni og ósjálfbærri nýtingu
náttúruauðlinda, gagnrýnt sem hið ráðandi og kúgandi afl gagnvart konum
MS-ritgerð í hagnýtri sálfræði, Háskóli Íslands, 2019, bls. 18–24, Skemman, sótt 2.
júní 2022 af http://hdl.handle.net/1946/33442.
22 Sigrún Helgadóttir, „Konur í berjamó. Hugleiðingar um kvenlæga vistfræði“, Nátt-
úrusýn. Safn greina um siðfræði og náttúru, ritstjórar Róbert H. Haraldsson og Þor-
varður Árnason, Reykjavík: Rannsóknastofnun í siðfræði, 1994, bls. 155–165, hér
bls. 159–165.
23 Sigrún Helgadóttir, „Kvenlæg vistfræði“, Vera 10: 2/1991, bls. 8–9, hér bls. 9.