Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 121

SJÓNBRAUTIR
Mynd 3. Þröskuldssvar stafa (STR) skráð með
hornhimnuskauti frá manni með eðlilega sjón.
Birtumagn ertingar (sem var lOgsek að tímalengd)
var aukin kerfisbundið í logarythmískum skrefum;
mest birtumagn var notað við töku neðstu skráningar.
Birtumagn er sýnt í tölum í vinstra dálki við
skráningar, sem log skammtar (photons) er falla á
hverja gráðu sjónhorns, miðað við507nm sem
hámarksbylgjulengd Ijóssins (þ.e. optimal ertingfyrir
stafi). Þröskuldssvar (merkt STR) kemur greinilega
fram við 3.3 log skammta og við tekur b-bylgja (PII)
stafa. (Breytt eftir Sieving og Nino, 1988, (fig 1) með
góðfúslegu leyfi R.Sieving.
ekki ljóst vegna skorts á rannsóknum. Þetta er
ERG svar sem kalla rnætti á íslensku þröskulds-
svar stafa (scotopic threshold rsponse, STR)
(29,30). Til þess að vekja b-bylgju stafa þarf
birtumagn ljóss sem fólk með eðlilega sjón á
tiltölulega auðvelt með að sjá, þ.e. sem er langt
fyrir ofan skynfræðilegan (psychophysical)
þröskuld stafa í auga sem er aðlagað að rökkri
(12). Að þessu leiti eru skynfræðilegar aðferðir
næmari en ERG, en hins vegar „huglægar“ (sem
er ekki endilega frágangssökl). Hefur næmi
einstaklings fyrir lítilli birtu minnkað af ein-
hverjum sökum, t.d. á byrjunarstigi retinitis
pigmentosa (22)? Þessu er ekki hægt að svara
með því að mæla b-bylgju, en umkvartanir um
náttblindu eru augljóslega tengdar þessu. Hins
vegar hafa menn fundið að með því að aðlaga að
rökkri rækilega (í ca. klukkustund), lengja
skráningartíma eftir ertingu (upp í ca. 500 msek.)
og auka mögnun enn frekar en venja er að gera
við töku ERG, er hægt að skrá svör við áreitum
sem eru allt upp í 3 logariþmískum einingum
minni að birtu en þarf til að vekja b-bylgju, og
reyndar mjög nærri „huglægum" þröskuldi (30).
Dæmi um slíkt svar er sýnt á mynd 3. Þetta svar
hefur nrjög langa dvöl (um 150 msek.), er
negatíft við hornhimnu og frekar smátt (sjaldan
rneir en 15pV). Þetta svar er hægt að skrá frá
bæði mönnum og öðrum spendýrum, s.s. öpum,
köttum, og rottum.
Tilraunir á öpum, köttum og rottum benda
ótvírætt til þess að uppruni þessa svars sé á
svipuðum slóðum og sveifluspenna, þ.e. ama-
crine frumur, sem skýrir þá hina löngu dvöl (t.d.
35). Það hljómar e.t.v. undarlega en frá raflíl'-
eðlislegu sjónarmiði (þ.e. ERG) virðast amacrine
frumur nænrari fyrir birtumagni en stafirnir
sjálfir! Skýringin á þessu er væntanlega sú að
það verður einhver mögnun í straumflæði við
þessar frumur (sem í mönnum, öpum, og köttum
fá margar hverjar eingöngu boð frá stöfum) sem
skili sér í þröskuldssvari stafa, en straumflæðið
við stafina sjálfa sé ekki nægjanlegt við þrösk-
uld. Þessi mæling er erfið, en gefur möguleika á
að auka getu til að greina vandkvæði í starfsemi
sjónhimnu fyrr, og er auk þess enn ein raflíf-
eðlisleg aðferð til viðbótar sem virðist nokkuð
sérhæfð fyrir aftari hluta sjónhimnu. Ef t.d.
einstaklingur er með eðlilegar b-bylgjur, og
eðlilegar a-bylgjur en óeðlilegt þröskuldssvar
stafa er vandinn líklega í aftari hluta sjónhimnu,
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.