Úrval - 01.02.1962, Side 52
GO
UR VAL
telja, að blað Caesars — ACTA
DIURNA -— hafi verið fyrsta (lag-
blað, sem út kom i veröldinni.
Fyrirskipanir Caesars uin
margháttað — mutatis mutandis
—dagblað eru dagsettar 1. janúar
árið 59 f. Kr., og það kom út
sem árdegisblað.
Frá Suetoniusi sagnaritara
höfum við þá vitneskju, að Acta
hafi verið opinbert dagblað, en
ekki málgagn, þar sem birtar
voru nýjar ákvarðanir, þvi að
þær voru eftir sem áður lesnar
upp á ákveðnum stöðum í Róm
og sendar með hraðboðum út á
landsbyggðina.
í Acta var sagt frá störfum
öldungaráðsins og þingsins: rætt
um hermál, fjármál, trúmál, og
ýmsar tilskipanir valdhafanna,
refsiaðgerðir, utanríkispólitík,
um samninga við önnur ríki,
iagatillögur, almenn borgaraleg
mál, sem oft geyma mikilsverðar
upplýsingar um daglegt lif hinna
einstöku manna. Atburðir voru
oft skýrðir litillega. Einnig voru
i blaðinu auglýsingar, jafnvel
þegar sýna átti leikrit eða hafa
hringleikaskemmtanir.
Að frátöldum Suetoniusi eru
fleiri sagnaritarar, er vitna til
Acta í ritum sínum. Tacitus, Plin-
ius, Cicero og fleiri nefna Acta.
Um það bil hundrað árum siðar
(50 e. Kr.) er meira að segja
notað orðið „diurna“ (daglegur),
sem glögglega sýnir, að biaðið
kom út á degi hverjum.
Frá latneska orðinú diurna er
komið italska orðið giornale og
franska orðið journal. Má þvi
segja, að blaðamannsstarfið hafi
snemma komið til sögunnar.
Eftir dauða Caesars var Acta
Diurna fljótlega skipt i þrennt.
Fyrst má nefna Acta Senatus,
er skýrði frá störfum öldunga-
ráðsins, þá kemur Acta Populi,
er greindi frá störfum þingsins,
og loks er svo Acta Urbis (hið
raunverulega fréttablað), er
greindi frá atburðum, er gerðust
í borginni. Þróunin varð síðar
sú, að tvö fyrrnefndu blöðin urðu
að einu, og upp úr miðri fyrstu
öld eftir Krist sameinuðust öll
þrjú blöðin í eitt undir nafninu
Acta Diurna Urbis, sem á ís-
lenzku mætti nefna Höfuðstaðar-
dagblaðið.
Ríkið sá um ritstjórn og út-
gáfu á málefnum þingsins og öld-
ungaráðsins, en borgarfrétta-
þjónustan, ritstjórn þar að lút-
andi, útgáfa og dreifing var i
höndum einkaaðila.
Er fram liðu stundir og þingið
og öldungaráðið misstu áhrifa-
vald sitt hægt og hægt, en veldi
keisarans óx að sama skapi,
minnkaði áhugi almennings á
hinum opinberu siðum Acta
Diurna Urbis. Og þá tók blaðið
að vera meira en fréttablað. Og