Fróðskaparrit - 01.01.1989, Qupperneq 14

Fróðskaparrit - 01.01.1989, Qupperneq 14
18 TJÓÐSKAPARRØRSLA SUM SØGULIGT FYRIBRIGDI XI Tað er neyvan heldur neyðugt at taka ríkis- rættarligar ella fólkarættarligar frágreiðing- ar fram sum grundgevingar. Ið hvussu er seinast í 12. øld vóru Føroyar norskt skatt- land. Umleið 1270 tykjast Føroyar - eins og Island og Grønland - at hava fingið eina formliga støðu undir Noregs krúnu. Oyggj- arnar vóru tó ongantíð roknaðar sum ein norskur landspartur, men - eins og Island - eitt land, umboðað úteftir av Føroya løg- tingi við løgmanni sum formanni. Hann var næstan uttan undantak altíð føroyingur; tað sama er at siga um løgrættumenninar og sýslumenninar, fleiri av sorinskrivarunum og altíð nakrar av prestunum; við handilin vóru altíð nakrir føroyingar, við hvørt í teimum hægstu embætunum, og á skansanum í Havn vóru eini tvey tíðarskeið føroyskir komm- andantar. Ovasti umboðsmaður hjá krúnuni var fút- in; hann var at siga altíð dani, burtursæð frá einum tíðarskeiði í seinnu helvt av 1700- árunum og í byrjanini av 1800-árunum. Eins og í Islandi var soleiðis ein føroysk embæt- ismannastætt „millum kong og almúgu“. í veruleikanum vóru tað ikki danir í Keyp- mannahavn, sum lítið og einki vistu um hetta landið, sum stýrdu Føroyum - men nevnda bónda/embætismannastætt. Viðvíkjandi fatan føroyinga av sær sjálv- um er vert at leggja til merkis, at teir aldri søgdu seg vera annað enn føroyingar - t.d. aldri norðmenn ella danir. Sjálvt í teimum allarundirbrotligastu skrivum úteftir í eina- veldistíðini eru teir „folk udi Færø“, meðan teir í skrivum uttaneftir, frá kongi; eru „Vore“ ella „kongens undersátter", búsit- andi í „Norges krones land“ ella „Vort land Færø“. Hvørki hjá føroyingum sjálvum ella hjá útlendskum myndugleikum tykist nakar ivi at hava verið um, at føroyingar vóru eitt egið fólk. I 1669 skrivaði hin føroyski presturin í Danmark, Thomas Tarnovius, um „mit fæ- derne land ferrøer". I 1663 gav løgmaðurin Hans Jacobsen Debes av Oyri - sum hevði lisið løgfrøði á universitetinum og var fysio- kratur og upplýsingarmaður - út eitt lítið rit um føroysk búnaðarviðurskifti undir dul- nevninum „En Patriot“. Hóast hetta í báðum førum eru tíðarskeið fyri tjóðskaparrørslutíðina, kom kortini til sjóndar hjá hesum føroyingum ein týðilig tilvitan um føroyskan uppruna eisini á kensluligum grundarlagi. Eisini uttan fyri Norðurlond var frá tíðini báðumegin 1600 vitan um landið Føroyar. Høvuðsverkið til henda kunnleika var bókin hjá Lucas Debes, sum kom út (á donskum) í 1673, í 1676 á enskum og í týskari umseting í 1757. í 15. øld fóru Føroyar - í ymsum líki og sniði - at síggjast á kortum yvir norð- havsleiðirnar - so hvørt sum siglingin her vaks. XII Av eyðkennum, sum fingu føroyingar at fata seg sum eitt fólk fyri seg, var málið tað mest avgerandi. Ut frá keldum er eingin ivi um tað. Føroyskt skilti seg frá sum eitt av teim- um norrønu málunum. Henda gongd var týðulig í 13. og 14. øld. Føroyskt var eisini skriftmál fram ímóti 1500. Men longu fyri siðaskiftið tykist tað vera horvið úr hesum sessi. Uttan at kunna prógva tað hugsi eg mær, at tað neyvan er rætt at geva siðaskifti- num skyldina fyri, at føroyskt doyði burtur sum skriftmál. Tað ber væl til at hugsa, at orsøkin til, at danskt so lætt gjørdist kirkju- mál, var, at føroyskt var ikki til sum skriftmál um siðaskiftistíðina. Nakað soleiðis var eis-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154

x

Fróðskaparrit

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.