Fróðskaparrit - 01.01.1989, Side 45

FØROYSKA MÁLNEVNDIN
49
tað, sum málnevndin fær flestar spurningar
um. Hetta hevur samband við hugtakagerð-
ina, ið eg nam við í áðni. Gjøgnum danskt
fáa vit kunnleika til orðini fyri teimum flestu
hugtøkunum uttan fyri vanliga gerandis-
dagin, og takið er at finna á hóskandi
føroysk orð at seta í staðin, og tað er mangan
tungvunnið, serliga tá ið orðið í bronglaðum
líki hevur fingið náðir at festa rót.
Ta málrøktarleið, sum løgd varð av Før-
ingafelagsmonnum og hevði røtur nógv
longri afturi, heldur málnevndin enn hava
fult gildi: at stimbra føroyskt mál á heim-
ligari og norrønari grund, so at tess eyðkenni
verða varðveitt bæði í bending, setningalag
og orðavali. Eingin droymir um, at tað á
nøkrum sinni eydnast at seta føroysk orð í
staðin fyri øll útlendsk, og tað er helst ikki
rætt og eftirynskjandi, men tey útlendsku
orðini bjóða sær altíð til, verri verður um vit
av misfataðum altjóðasinni gloyma at halda
opnari teirri endurnýggjanarkeldu sum er
orðskapan úr innlendskum og norrønum til-
fari. Henda kelda er tornað at kalla í summ-
um av okkara grannamálum og torført at
fáa hana at renna aftur, tá ið hóttafall eina-
ferð er ákomið. Tað at okkara mál er bend-
ingarmál við upprunafrøðiligari stavseting
lættir so ómetaliga um møguleikarnar at
evna til nýggjyrði, og tann søguliga stavset-
ingin lættir eisini um royndirnar á hinum
ríka (forn)norrøna og nýíslendska mál-
grunninum.
Málnevndin kennir seg hava skyldu til eft-
ir førimuni at halda fram við tí góða verki,
sum tey sum undan fóru hava útint. Forsøg-
an er ikki so long sum hjá øðrum mentaðum
tjóðum, men hon er ikki minni forvitnislig
fyri tað. Mong hava lagt hondina á plógvið,
og vit njóta ávøkstin av teirra verki, men
nógv er enn eftir at leita fram og kanna, til
tess at vit kunnu fáa fult gagn av øllum tí, ið
avrikað er. Her bíða mong verkevnini eftir
ungum og hugaðum rannsóknarfólki: Hvat
hevði ikki fingist burtur úr at troytt alt, ið so
mætir málmeistarar sum Jákup Jakobsen dr.,
Jóannes bóndi og Chr. Matras hava lagt úr
hondum av skrivligum. Mong, mong onnur
kundu tíbetur verið nevnd, men tað gerst
ikki her. Málsins røkt og dyrkan hava mangir
felagsskapir og stovnar borið í sínum skildri.
Umframt Føroyingafeløgini í Keypmanna-
havn og heima í Føroyum kunnu verða
nevnd ungmannafeløgini við Sólarmagni í
Kirkjubø og á Velbastað sum hinum elsta,
stovnaðum í 1895, Føroya fólkaháskúli 1899,
Hitt føroyska bókmentafelagið, sum A. C.
Evensen stovnaði saman við Rasmusi
Rasmussen og Antoni Degn í 1907 - tað gav
út mong rit, teirra millum mállæruna eftir
Jákup Dahl í 1908, Hitt føroyska studenta-
felagið í Keypmannahavn 1910, Felagið
Varðin 1912 (frá 1919 sum bókmentafelag,
ið hevur givið út tíðarritið Varðan frá 1921).
Tað hevur havt almiklan týdning fyri før-
oyskan málvøkstur. 1 1933 var stovnað felag
ið hevði málið í heiti sínum. Tað var Føroya
Málfelag. Tað stevndi høgt og avrikaði eisini
nógv og gagnligt, men tað var tíverri ov
stuttlívað. Kríggið mundi gera sítt til, at tað
datt niðurfyri. Seinasti aðalfundur var í
januar 1941. í 1949 varð aftur roynt at blása
lív í felagið, men tað eydnaðist ikki. Felagið
var stovnað við hesum endamáli. a) At
búgva føroyskt mál út til at vera nýtiligt í
øllum førum her á land. b) At útvega mál-
inum lógligan rætt í øllum viðurskiftum. c)
At geva fólki leiðbeining í skriftligari nýtslu
av føroyskum máli. d) At geva út bøkur við
fyrimyndum og orðasøvnum í øllum yrkis-
greinum. - Fyrsti formaður var Chr. Matras,
og hann mundi eisini vera undangongumað-