Fróðskaparrit - 01.01.1989, Qupperneq 67

RÆTTARMÁLIÐ í FØROYUM
71
sama rætt skuldi dómarin hava. Uppskotið
hjá nevndarmeirilutanum varð samtykt við
aðru viðgerð tann 30. august 1923. Við 3.
viðgerð setti Jóannes Patursson fram broyt-
ingaruppskot um, at rættarmálið í Føroyum
var danskt og føroyskt, at yvirhoyring av
persónum, sum tosaðu føroyskt, skuldi fara
fram gjøgnum rættarvitni, tá ið dómarin ikki
skilti føroykst, og at føroysk skjøl skuldu
umsetast til danskt, tá ið mál vórðu skotin
inn fyri hægri rætt. Uppskotið hjá Jóannesi
Patursson fekk bert 7 atkvøður og fall. Upp-
skotið til rættargangslóg, soleiðis sum tað
varð samtykt við aðru viðgerð, varð samtykt
við 16 atkvøðum. Uppskotið varð síðan við-
gjørt og samtykt á ríkisdegi og staðfest sum
lóg nr. 164 frá 4. juni 1924. Sambært pkt. 38
í hesi lóg skuldi tað í grein 149,1. stk., aftan
á 1. punkt, sum segði at rættarmálið var
danskt, setast inn nýtt pkt., ið var soljóðandi:
„En Dommer, som er det færøske Sprog
mægtig, kan benytte dette ved Afhørelse af
færøsktalende Personer. Er Dommeren ikke
det færøske Sprog mægtig, skal Afhørelse af
færøsktalende Personer, der erklærer ikke
at være det danske Sprog mægtig, foregaa
ved Hjælp af Retsvidnet." I øðrum stk. var
eisini serregla um umseting til danskt av
skjølum orðaðum á føroyskum máli, tá ið
mál vórðu skotin inn fyri hægri rætt.
I 1931 varð umsókn send løgtinginum um
at fáa broytt rættargangslógina soleiðis, at
føroyskt og danskt mál vórðu javnsett sum
rættarmál í øllum viðurskiftum. Umsóknin
varð beind í nevnd, og nevndarmeirilutin
(Mitens og Viðstein) helt tað vera rætt og
rímiligt, at føroyskt mál fekk fulla viður-
kenning sum rættarmál á jøvnum føti við
danskt mál. Talumálið í Føroyum var før-
oyskt, og tað var nú í stóran mun eisini
vorðið skriftmál. Tingið ásetti tí at gera eftir
ynskinum um viðurkenning av móðurmál-
inum sum rættarmáli. Meirilutin setti tí sam-
svarandi hesum sjónarmiði uppskot fram um
at broyta grein 149 í rættargangslógini so-
leiðis, at tað skuldi standa dómara, pørtum,
vitnum og øðrum frítt at nýta føroyskt ella
danskt mál í rættinum. Harumframt skeyt
meirilutin upp at seta broytingar inn í grein-
ina um umseting av skjølum o.ø. Minnilutin
(Johan Poulsen) kundi ikki taka undir við
meirilutanum. Hann segði, at hóast minni-
lutin og Sambandsflokkurin sum heild vildu
taka øll neyðug stig til tess, at rættargangurin
gjørdist so tryggur sum gjørligt og í hesum
sambandi bera so í bandi, at føroyingar í
rættinum fingu høvi til at nýta tað mál, sum
í hvørjum einstøkum føri var mest hóskandi,
tað veri danskt ella føroyskt, so helt minni-
lutin fast um, at rættarmálið var danskt og
eisini framvegis átti at vera danskt, so leingi
ríkisfelagsskapurin við Danmark var til, og
henda ríkisfelagsskap vildi minnilutin og
Sambandsflokkurin varðveita. Minnilutin
metti, at tað, sum meirilutin hevði skotið
upp, so við og við fór at máa støðið undan
ríkisfelagsskapinum. Minnilutin vísti annars
á, at rættargangslógin helst fór at koma til
viðgerðar aftur árið eftir og skeyt tí upp at
goyma málið til árið eftir. Uppskotið hjá
meirilutanum varð samtykt við 13 atkvøð-
um, og hetta vóru helst atkvøðurnar hjá
Sjálvstýrisflokkinum og Javnaðarflokkinum.
Síðan danska rættargangslógin kom í gildi
1919, vóru ymiskar broytingar framdar í lóg-
ini, og vórðu tær settar inn í lógarkunngerð
nr. 250 frá 1. oktober 1932 av rættargangs-
lógini. Sama ár varð uppskot lagt fyri løg-
tingið um at seta lógarkunngerðina í gildi
fyri 'Føroyar. Málið varð beint í eina 5-
mannanevnd, sum skeyt upp at seta nevnd
at fara ígjøgnum tilfarið, ið var til taks. í