Fróðskaparrit - 01.01.1989, Qupperneq 84

88
HVUSSU EIGUR KIRKJUMALIÐ AT VERA?
1912, týtt allar prædikutekstirnar, sum hann
og Símun av Skarði royndu at fáa viður-
kendar til kirkjubrúks saman við eini sálma-
bók. Søguna um hetta mál havi eg viðgjørt
gjølla20. Gudmundur Bruun hevði í 1919
havt føroyskar gudstænastur í Keypmanna-
havn í eini 3-4 ár, og hann hevði verið í
Føroyum u.l. eitt hálvt ár í 1916-17, og vit
vita, at Dahl og hann hava talað saman um
málspurningin. Tað kann tí eingin ivi vera
um, at Gudmundur hevur kent týðingina hjá
Dahl av prædikutekstunum, og nú hevði
hann so fingið ritualtýðingina til ummælis.
Og so kemur harafturat, at Gudmundur
sjálvur hevði týtt tað, sum neyðugt var til
gudstænastubrúks til sínar egnu gudstænastu
í Keypmannahavn og hevði týtt øðrvísi enn
Dahl og var í ein vissan mun ósamdur við
Dahl. Hanri talar honum tí ikki eftir munn-
inum.
Um orðavalið sum heild í ritualtýðingini
hjá Dahl sigur Gudmundur, at tað er framúr
gott - „fortrinligt“, og um málburðin yvir-
høvur, at hann er ektaður føroyskur - „gen-
nemført, ægte færøsk Sprogtone".
Tað, sum hevur serligan týdning í okkara
viðfangi, er tað, sum Gudmundur21 sigur um,
hvussu roynt hevur verið at skapa eitt før-
oyskt kirkjumál. Teir flestu, sum higartil
hava fingist við hetta, hava leitað fram gom-
ul orð og málburð, sum ikki longur verður
havt á munni, ella lænt orð úr íslendskum og
vesturnorskum landsmáli. Hann sigur ikki,
hvørjar hann sipar til við „teimum flestu“,
men uttan iva telur hann seg sjálvan teirra
millum - tað hevur ikki verið gjørligt at fáa
at vita, um nakað er til longur av tí, sum
Gudmundur týddi.
Jákup Dahl harímóti, sigur Gudmundur,
hevur við hepnari hond í fleiri førum leitað
ein annan veg. Og tað er, at Dahl hevur gjørt
nýggj orð burtur úr orðum, sum øll kenna.
Gudmundur nevnir einki dømi. Men Dahl
nevnir í endurminningunum eitt orð av hes-
um slagnum. Tað var ein maður, sum spurdi
hann, um hann ikki heldur enn kærleiki
kundi siga kerligheit, tí tað var „heitari“.
Orðið kerligheit við tí týsku-donsku ending-
ini kendu øll. Tað, sum Dahl ger, er at koyra
tað fremmandu endingina burtur og seta
eina føroyska ending í staðin. Hetta er júst
ikki at geva orðinum - sum Dahl kallar tað
- eitt so „dánað føroyskt snið“, sum er at
gera donsku endingina -hed til -heit á før-
oyskum, men at geva eini felags norður-
lendskari rót eina føroyska ending f staðin
fyri eina danska. Gudmundur hevur rætt í,
at tað eru eingir trupulleikar at skilja slík
orð, og at tey eisini festa seg í málinum. Tað
vóru heldur ikki trupulleikar at skilja hjá
manninum, Dahl nevndi, hann helt bert, at
orðið ella formurin, hann var vanur við, var
flógvari.
Gudmundur sigur ikki, at Dahl als ikki
hevur funnið forn orð úr gloymskuni ella
lænt orð úr øðrum málum.
Um dámin í málinum sum heild í ritual-
inum sigur Gudmundur, at tað er ein „Blan-
ding av Jævnhed og Højtid... med stor kirke-
lig Takt og Forstaaelse.“
Bæði Gudmundur Bruun, Gulakur Jacob-
sen og Símun av Skarði leggja dent á, at
málið, serliga í ritualinum, eigur at hava ein
hátíðarligan dám, meira hátíðarligan enn í
„den person- og tidsbestemte“ prædikuni,
sum Gulakur tekur til.
Eg skal nevna eitt afturat frá Gudmundi.
Honum dámar ikki teir gomlu sagnorða-
formarnar, t.e. vær biðjum o.s.fr., í bønum, tí
at hann heldur, at tað inniliga í bønini verður
veikari av slíkum formum, harímóti heldur
hann teir vera væl egnaðar eitt nú í skrift-