Skírnir - 01.01.1881, Blaðsíða 36

36
ENGLAND.
skörnngi og fyrirmynd allra konunga, aB viti og mannkostum.*)
Carlyle haí8i snemma kynnt sjer bókmenntir þjóSverja, sjerilagi
^skáldskap J>eirra og heimspeki, og bæSi útlagt sumt á ensku af
skáldritum þeirra (Goethes, Schillers og fl.) og ritaS um höfuS-
skáldin, og var þa8 allt me8 snildarritum taliS. Seinna fór hann
til þýzkalands; var lengi í Berlín og iag8i þar stund á heim-
spekilegar rannsóknir. þetta lýsir sjer í flestum ritum hans, og
af því leiddi, að hugsanir hans og álit fengu þýzkan blæ, ur8u
hæði djúpskyggnar og drungalegar. Carlyle er mesti ádeilumaður
aldarfarsins á 18. og 19. öld, og var8 aldri þreyttur á a8 víta
mennina fyrir þa8, aS þeir hef8u «gleymt gu8i sínum, og gert sjer
illar sjónhverfingar, hlypu en eptir táli og prjáli og sæu ekki lengur
mi8sól tilverunnar. þeir hugsuSu ekki um anna8 enn fjárgróha
og sællífi,» LýSveldis- og jafna8ar-kenningar vorrar aldar segir
hann komi öllu á ringulrei8, því menn hafi misst sjónar á og
virSingu fyrir öflugri stjórn og gó8ri reglu**). þó fórust honum
svo or3 um stjórnarbyltinguna á Frakklandi (1789), a3 hún hafi veri3
tvennt í einu: «gröf heimsins og vagga». RitiSum hana var3 hann a&
*) Sagnaritarinn Macaulay komst að annari niðurstöðu. Eptir hans lýsingn
var Friðrik annar seyrinn í líferninu, og hinn óhlutvandasti í öllum
ráðum sínum og tiltektum.
**) Við þetta er mjög komið í tveiin ritum, The past and the present
(Fyrrum og nú, 1854) og Latterday pamphlets (Kitlingarnir síðustu,
1850). Iljer koma ádeilurnar opt í kímilegum og nöprum búningi.
Hann hafði tekið eptir fleipri og f'umi manna á málf'undunum 1848,
og honum hafði blöskrað. «Á þessum dögum skýtur öllu óðan áf'ram*
segir hann »og yrðu dýrin ritfróð og ritandi, þá væri garnan að
vita, hvað svínin færðu í letur um tilveruna.» Nú býr hann til
• heimspeki svínanna» (Pig Philosophy). Nokkur af höfuöatriðunum
eru svo látandi: 1, heimurinn er stórt svínatrog, í því eru renn-
andi hlutir og fastir, hlutir sem ná má í, og hlutir sem ekki verður
náð. það sem ná má er hið góða, en liitt er eð illa. 2, svínafæðan cr
svínanna skáldskapur, og kætin af'gnótt hennar «nöff!» (snugghljóðið
i trjónu svínsins). 3, svínaskyldan og svínarjetturinn er í þyj
fólgin að fjölga þeim hlutum, sem ná má í, en fækka hinum. 4,
hver hefir skapað svínið? því er ekki gotfc að svara — en hver
má vita, nema það sje sá hinn sami, sem slátrar því ?»