Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1965, Blaðsíða 6

10
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Fundarstaðurinn er norðurundan svonefndum Rauðholtum, sem
eru fremur lágar öldur með holtasvip í gróðri og jarðmyndun.
Er þar grunnt á hraun. Byggðin er nú að færast suður undir þessi
holt, og er syðsta gatan, sem nú er, kölluð Birkivellir. Fundar-
staðurinn er um 25—30 m suðvestur frá vesturendanum á húsi
Bergþórs Finnbogasonar kennara, Birkivöllum 4, en um 900 m suð-
austur frá bænum á Selfossi. Kumlið var á lágri holtöldu, en ekki
veruleg upphækkun ofan á því. Bergþór kennari telur, að 50—60
sm moldarlag hafi verið ofan á beinunum. Engir steinar virtust hafa
verið þar, en undir beinunum komu brátt hraunsteinar, svo að ekki
hefur verið auðvelt að grafa líkið öllu dýpra.
Líkið virtist hafa verið lagt á bakið, og hafði bolurinn stefnu NA-
SV, höfuð í SV. En af þeim lærlegg, sem óhreyfður var, sást að fæt-
urnir sneru nokkuð skakkt við bolinn og hafa vísað nokkurn veginn
beint til norðurs, líkið hefur sem sagt verið nokkuð sveigt út á hægri
hlið um mjaðmirnar. Hægri framhandleggur lá þvert yfir hryggjar-
liðina rétt ofan við mjaðmargrind. Frá tönnum og niður á neðri
enda lærleggs voru 91 sm.
Nokkrir hlutir fundust óhreyfðir með beinunum, en hugsanlegt
er, að eitthvað hafi borizt út í moldina með jarðýtunni, þó að það
virðist fremur ólíklegt. Milli hægra mjaðmarbeins og neðstu hryggj-
arliða var dálítil hrúga af bláleitu leirkenndu efni, og í því voru
nokkrir smásteincir dökkir og með eða ofan á þessu efni nokkur
lítil járnbrot, sem ekki tóku á sig hlutarlögun, enda mjög þrungin af
ryði. Ofar eða við miðjan hrygg var önnur hrúga, sem í voru járn-
brot ómerk, lítill hálfglær steinn með gati, líkur perlu, lítill kuðungur
og tveir sérkennilegir steinar, annar grár og sporöskjulagaður með
gati, líkur örlitlum kljásteini, hinn holufylling, sem fengið hefur lög-
un eins og hólkur eða hringur. Allir þessi hlutir virðast vera gagns-
laust dót, sem tínt hefur verið saman af sérvizku, hjátrú eða hnýsni,
og gera menn slíkt eða álíka enn þann dag í dag. Helzt mætti ætla
af smáhlutum þessum, að hinn heygði hafi verið kona. Beinaleifar
staðfesta það, og hefur konan látizt á miðjum aldri, ekki yfir fimm-
tugt.
Séra Sigurður Pálsson skýrði okkur frá því, að í munnmælum
væri, að einhvern tíma hefði verið kirkjugarður í Rauðholtum. Slíkt
virðist þó fráleitt, en vera mætti, að áður hafi fundizt hér bein, og
þess vegna hafi munnmælin myndazt. Kuml þetta er efalaust úr
heiðni, og má vel vera, að fleiri séu þarna í nágrenni.
2. kuml. Framangreind skýrsla um 1. kuml á Selfossi var skrif-