Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1965, Blaðsíða 9

kuml úr heiðnum sið
13
kúpa fannst þarna mjög heilleg, og þegar ég gróf eftir, fann ég
fleiri bein, en augljóst var þegar í stað, að gröf þessi var upp-
grafin fyrir löngu, og var ekki að finna neitt bein óhreyft. Beinin
eru úr miðaldra konu. Ekkert verður með vissu sagt um umbúnað
né hvernig gröfin sneri, og engir hlutir fundust. Fundurinn er
að því leyti mjög ófróðlegur, en hitt er aftur á móti merkilegt að
finna gröf á þessum stað. Virðist ekki annað sennilegra en að þetta
sé gröf frá heiðni, og mundi það benda til, að smábýlið sé einnig
svo gamalt. Þess skal getið, að ekki er langt til kirkju frá þessum
stað. Fremri-Svartárdalur á kirkjusókn að Goðdölum, og er stutt
yfir fjallið að fara og ekki erfitt að koma líki þá leið.
7. Öxnadalsheiði, Akrahreppur, Skagafjarðarsýsla.
25. 9. 1962.
Snemma sumars 1962 hringdi Ingólfur Nikódemusson á Sauð-
árkróki til Þjóðminjasafnsins og skýrði frá því, að hann hefði
orðið var við mannsbein og hrossbein á blásnum mel uppi á Öxna-
dalsheiði. Mikil ferðalög lágu þá fyrir starfsmönnum safnsins, og
gafst ekki tími til að rannsaka fundinn fyrr en seint í september.
Þá var ég á eftirlitsferð um Norðurland og notaði tækifærið til að
koma við á þessum stað. Rannsakaði ég fundarstaðinn dagana 20.
og 21. sept. Fyrri daginn voru með mér nokkra stund þeir Ingólf-
ur Nikódemusson og Stefán Jónsson fræðimaður á Höskuldsstöð-
um (2. mynd), en annars vann ég einn að rannsókninni. Reyndist
þarna vera kuml konu og hests frá heiðnum tíma.
Staðurinn er vestarlega á heiðinni, um 4 km frá brúnni á Norðurá.
Vestasti hluti norðurhlíðar Öxnadalsheiðar heitir Skógarhlíð. í
henni er Giljareitur, og heitir vestasta gilið Dagdvelja, rétt norðan
við þann stað þar sem saman koma Heiðará og Króká, eða — með
öðru orðalagi — þar sem Heiðará rennur í Króká, því að áin heitir
Króká, eftir að þær koma saman. Renna árnar þarna í djúpum
giljum, og verða há nef í krókunum milli giljanna. Nef það, sem
fram gengur af Skógarhlíð milli Heiðarár og Krókár heitir Skógar-
nef, og á því framarlega er blásinn melkollur, sem kumlið var á
(3. mynd). Landslag er þarna tilkomumikið, og Mælifellshnjúkur
blasir við, þegar litið er vestur eftir heiðinni. Ofan við nefið liggur
þjóðvegurinn um hlíðina, og eru um 100 m frá kumli að vegi. Þar
sem þjóðvegurinn er nú, var einnig áður alfaraleið um Öxnadals-
heiði.