Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1965, Blaðsíða 84

88
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
þeim er leidd af venjulegri vaðmálsvend (yfir tvo, undir tvo þræði) ;
er búturinn frá Snæhvammi hringavaðmál (n. diamantkypert), en
búturinn frá Reykjaseli gæti verið oddavaðmál (n. spisslcypert). Er
vendin skekkt á báðum. Bútarnir eru úr mjög fíngerðu z-spunnu
ullareingirni. f bútnum frá Reykjaseli, sem er smágerðari, eru um
44 þræðir á sm í uppistöðu, en um 22 í ívafi. Hann er aðeins um
4,3 X 0,1—1 sm að stærð og er saumaður við tvo búta, annan af
spjaldvefnaði, hinn af grófgerðara vaðmáli (yfir tvo, undir tvo
þræði). Búturinn frá Snæhvammi er stærri, um 12X8 sm að stærð
(1. mynd). f honum eru um 30 þræðir á sm í uppistöðu, en um 12 í
ívafi. Hann er úr kumli, þar sem einnig fundust tvær samstæðar
kúptar nælur í hreinum Jalangursstíl. Nokkrir smábútar af vefn-
aði frá Ketilsstöðum í Hjaltastaðaþinghá eru með sömu vend. Þeir
eru talsvert gisnari en fyrrgreindu bútarnir tveir;2 eru um 17
þræðir á sm í uppistöðu, en um 7 í ívafi á þeim fíngerðasta.
Vefnaðargerð þessara efna, sem í Noregi er nefnd ringvend,
virðist ekki hafa verið algeng á íslandi, hvorki á víkingaöld né síðar.
Ekki hefur, svo vitað sé, varðveitzt í Þjóðminjasafni neitt hringa-
vaðmál, sem fullvíst er, að unnið sé á íslandi.3 Hins vegar er þessi
vefnaðargerð, einmitt skekkt, eins og í fíngerðu efnunum, þekkt á
hinum Norðurlöndunum. í Noregi kemur hún fyrst fram á róm-
versku járnöldinni, hún er sjaldgæfari á þjóðflutningatímanum, en
verður nokkru algengari aftur á víkingaöld í dúkum af sömu fínu
gerðinni og bútunum úr íslenzku kumlfundunum.4 1 alþýðuvefnaði
á seinni öldum hefur hringavaðmál verið talsvert notað í líndúka,
en síður í ullarefni. Að svo stöddu verður ekki sagt með vissu, hvort
þetta afbrigði hafi verið ofið á Islandi. Þó er í íslenzkum heimild-
um, bæði frá miðöldum og síðari tímum, getið um „hringofin" efni,
þ. e. sama orðið er haft þar um dúka og notað er um þetta vefnað-
arafbrigði í Noregi á seinni öldum.5 í þessum heimildum virðist
orðið hafa verið notað almennt um hringamunstur í dúkum, m.
a. um munsturofið silkiefni með allt annarri vend en hér er til um-
ræðu. Þær vefnaðargerðir, sem kunnugt er um af íslenzkum forn-
leifafundum og skjallegum heimildum, svo og af íslenzkum dúkum
frá síðari öldum, eru vaðmál (undir tvo, yfir tvo þræði) og ein-
skefta.
1 þessu sambandi skiptir þó ekki ýkja miklu að ákvarða, hvort
hringavaðmál hafi verið ofið á íslandi áður fyrr, þar eð enginn
vafi leikur á, að fíngerðu ullarefnin, sem hér um ræðir, eru inn-
flutt vara á Norðurlöndum öllum. Þau eru kunn af fornleifafundum