Réttur - 01.01.1961, Síða 26
26
KÉITDR
farir hafa mjög víðtæka þýðingu. Aukist framleiðsla mjólkur og
stáls í einhverju landi hefur það að öðru jöfnu mikla þýðingu
fyrir lýðræði og frelsi í landinu. Að vísu er raunverulegt frelsi
og lýðræði ekki tryggt í einhverju landi, þótt svo það búi við
háþróaðan iðnað, góða tækni. En hitt er víst, að raunvierulegt frelsi
er óhugsandi án stórstígra efnahagslegra framfara, eða réttara
sagt: án allsnægta. Því allsnægtaþjóðfélag er hið eina þjóðfélag
sem getur tryggt fullkominn og alhliða þroska mannlegra hæfi-
leika. Og meira frelsi er ekki til.
Kapítalisminn þróast, en þróast skrykkjótt. Auðmagnið ráfar
milli atvinnugreina og meginlanda í gróðaleit, sumsstaðar er flóð,
annarsstaðar fjara. Velgengnisár og hnignunarár skiptast á. Við
og við skýtur upp vofum kreppu og atvinnuleysis, já og reyndar
ekki aðeins við og við: Bandaríkin hafa nú um allmörg ár átt
við 4—5 milljóna atvinnuleysingjaher að stríða.
Sósíalisminn þróast jafnt og þétt. Vissulega ekki erfiðislaust,
enda að vonum: flest þau lönd þar sem hann hefur sigrað voru
að vísu auðug að náttúrugæðum, en fátæk að tækni og sérfróðum
mönnum, þar að auki hefur hann orðið að verja gífurlegum
kröftum til uppbyggingar eftir langvinnar styrjaldir. En hann
hefur stefnt og stefnir hratt fram á við, leggur undir sig eyðisanda
og kolalög, beizlar stórfljót og öreindir. Vopn hans í þessari bar-
áttu fyrir auðlegð mannfólksins er áætlunarbúskapur, það vopn
sem kapítalismanum er sakir eðlis síns um megn að beita.
Sovétríkin hafa langa reynslu af áætlunarbúskap, oft erfiða
reynslu, því að hann var mikið nýmæli í sögunni; það þurfti
í hverju atriði að finna nýjar aðferðir, nýjar leiðir til að stjórna
atvinnulífinu á sem hagkvæmastan og árangursríkastan hátt. En
þrátt fyrir alla erfiðleika hafa miklir sigrar unnizt á þessari braut.
Og sérfræðingar kapítalismans, sem á tímum fyrstu fimm ára
áætlana Sovétríkjanna gátu leyft sér að glotta eða yppta öxlum
vantrúaðir, neyðast nú til að viðurkenna, að þeir í fefnahagslegum
skilningi „finna andardrátt Sovétríkjanna á hnakka sér“, eins
og einn þeirra komst að orði í ársbyrjun 1959, þegar síðasta
framleiðsluáætlun Sovétríkjanna, sjöáraáætlunin, var til umræðu.
Það er einmitt þessi fræga áætlun og þýðing hennar fyrir
Sovétríkin og heiminn, sem ég vildi gera að höfuðumræðuefni
í þessari grein.
I. AÐDRAGANDI
Það var ekki beinlínis skemmtilegt verkefni, sem beið Sovét-
ríkjanna að stríðslokum. Það var ekki aldeilis á dagskrá þá, að