Réttur - 01.01.1961, Síða 78
78
B É T T U R
líkindum verið nokkurs konar ættasamfélag. Ættarhöfðinginn var
fyrirliði ættflokksins, en hafði takmarkað vald, nema í ófriði.
Hann var mikils virtur, en taldist ekki til neinnar yfirstéttar og
gekk að vinnu sem aðrir menn líkt og goðar hér á landi á sögu-
öld. A þessa menn tóku nýlenduherrarnir að bera fé, og margir
féllu fyrir þessum mútum. Margan hefur auður apað. Þeim
voru greiddar miklar fúlgur til að fara með ófrið á hendur öðrum
ættflokkum og taka fanga, sem síðan voru seldir í hendur þræla-
salanna. Þannig stráðu nýlenduherrarnir hatri meðal Afríkumanna
og ólu á og margfölduðu þann ættflokkaríg , sem í mörgum til-
vikum var fyrir hendi. Alla stund síðan hafa evrópskir ráðamenn
haldið áfram að hlaða undir þessa ættarhöfðingja, sem nú eru
flestir hverjir orðnir harla ólíkir forfeðrum sínum, enda hafa
nýlendukúgarar á síðari tímum óspart beitt þeim gegn sínu eigin
fólki. Þennan leik hefur þeim tekizt að leika allt fram á vora
daga, eins og t. d. hefur mátt heyra í fréttum frá Kongó síðastliðið
ár. Hið gamla kjörorð Divide et impera, deildu og drottnaðu,
hefur e. t. v. hvergi gilt í jafn ríkum mæli og hér í Afríku, enda
hafa afleiðingarnar orðið voðalegar.
En í þrjár aldir voru nýlendur Evrópumanna þó í rauninni að-
eins smáskikar með ströndum fram, að vísu á mannflestu og
þróuðustu svæðunum. En á síðustu áratugum 19. aldar kemur
hinn eiginlegi imperíalismi til sögunnar, þ. e. þegar skipulag hinn-
ar „frjálsu verzlunar" var búið að ganga sér til húðar og hinir
gríðarmiklu og voldugu auðhringar og sambönd þeirra tóku að
myndast. Það er þá, sem kapphlaup stórveldanna um nýlendur
hefst fyrir alvöru. Árin 1884—85 var haldin í Berlín ráðstefna
slíkra auðfyrirtækja frá 13 Evrópulöndum og Bandaríkjunum.
Aðalhvatamaður að þeirri ráðstefnu var Leopold II. Belgíukon-
ungur, en tilgangur hennar var, eins og það var orðað, „að ræða
leiðir til að rannsaka og siðmennta Afríku." Á ráðstefnu þessari
og eftir hana var Afríku í rauninni skipt allri upp á milli stór-
veldanna. Bretar og Frakkar fengu langsamlega mest í sinn hlut,
þá Belgar, en smáríkin, sem þegar höfðu slegið eign sinni á nokkra
skika, fengu yfirleitt að halda þeim af þeirri einu ástæðu, að stór-