Réttur - 01.01.1961, Blaðsíða 74

74
B É T T 0 R
órækur siðmenningarvottur. Og alveg eins var um að litast í lönd-
unum á austurströndinni — t. d. Mozambik. Það sem sæfararnir
á fimmtándu og sextándu öld kynntust í Suðurálfu, er fullkomin
sönnun fyrir því, að Afríka svartra manna, þ. e. a. s. sunnan
Saharaeyðimerkurinnar, stóð í fullum blóma heilbrigðrar og
glæsilegrar menningar, sem konkvistadorarnir frá Evrópu tortímdu
að svo miklu leyti sem þeir náðu til."
I Afríku mátti á þeim tíma finna borgir með skólum og öðrum
menntasetrum, musterum og skemmtistöðum. Þar hittu menn
lækna, lögfræðinga og bókmenntamenn. Þaðan hafa varðveitzt
listaverk á sviði höggmyndalistar, sem fyllilega eru sambærileg
við hina margrómuðu grísku höggmyndalist, en slík listaverk
verða ekki sköpuð, nema þar sem almenn menning er á háu stigi.
Þannig segir kunnur brezkur listdómari, prófessor Roger Fry, í
bók sinni „Draumsýn og dáð":
„Vér erum vanir því að líta á máttinn til að skapa áhrifarík
plastísk form sem einn af stærstu ávinningum mannanna, og nöfn
mikilla snillinga á sviði höggmyndalistar ganga í arf frá kynslóð
til kynslóðar, svo að það sýnist hart aðgöngu að þurfa að viður-
kenna, að einhverjir nafnlausir villimenn hafi haft til að bera
þennan mátt, ekki aðeins í ríkari mæli en við höfum nú, heldur
meiri en við höfum nokkru sinni átt sem þjóð. Og þó er þetta sú
niðurstaða, sem ég kemst að. Eg verð að viðurkenna, að sumir af
þessum gripum eru stórkostleg listaverk, meiri, að mér sýnist, en
nokkuð það sem við sköpuðum jafnvel á miðöldum. Þeir hafa
vissulega fullkomið plastískt frjálsræði, það er að segja hinir afrík-
önsku listamenn skynja form í þrem stærðum. Nú orðið er slíkt
sjaldgæft í höggmyndalist."
Þetta kann einhverjum að þykja nýstárleg kenning um afríska
menningu og hún er það líka tiltölulega. I 400 ár hafa hinir
evrópsku stjórnendur Afríku reynt að þegja þessar staðreyndir
í hel og hafa eyðilagt flest það, sem á gæti minnt. Þeim hefur
þótt nauðsynlegt að gera Afríkumanninn í vitund hins hvíta al-
mennings að hálfgerðu dýri. Fyrst var það vegna þrælasölunnar
til Ameríku. Menn höfðu betri samvizku af þeirri meðferð, ef
þeir lim á hinn svarta mann sem veru á lægra stigi. Síðan hefur