Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Blaðsíða 18

Grímur Þorkdsson
Siglingaþáttnr
Úthafið er opinn vettvangur. Á venjulegum
tímum er það frjálst fyrir alla. Fyrr á tímum,
áður en fluglistin komst á núverandi stig, var
það eina flutningaleiðin milli landa og heims-
álfa, sem voru umflotin sæ á alla vegu. Hafið
getur tekið á sig margar mismunandi myndir.
Heillandi er það fyrir unglinginn, sem elzt upp
nálægt því, heyrir nið þess sí og æ, sér öldur
þess rísa hverja af annari og getur gefið því
gætur í öllum þessum myndum. Þann, sem elst
upp við sjávarströndina langar til að sjá með
eigin augum hvernig högum er háttað handan
við hafið, sem hann hefur daglega fyrir augum
sér. Margur unglingurinn hefur staðið niður
við flæðarmál og mænt löngunarfullum augum
út á hafið og orðið gagntekinn af æfintýralöng-
un, þegar reyk úr gufuskipi eða masturstoppa
hásigldrar snekkju bar við hafsbrúnina. Marg-
ur unglingurinn hefur lesið bækur um ferðalög
hugprúðra sæfara til fjarlægustu staða á hnett-
inum, og orðið friðlaus af ferðalöngun. Það er
í alla staði eðlilegt þó ungt fólk langi til að
komast yfir pollinn. Því heimskt er heima alið
barn, og reynið allt og prófið allt er kjörðorð
margra æskumanna.
Forfeður okkar Islendinga voru miklir sæ-
garpar og siglingamenn. Þá skorti þó bæði þekk-
ingu og tæki til að ferðast um hafið á borð við
nútímamenn. En þeir voru harðgerðir, hug-
djarir og hertir í margri raun frá blautu barns-
beini. Þeir notuðu þær aðferðir og þekkingu,
sem tiltækileg var, og veittu gangi himintungla
nákvæmari athygli en við gerum nú. Þeir höfðu
ekki í annað hús að venda. í norðlægum höfum
verður ekki nærri alltaf fylgzt með gangi him-
intungla, vegna óveðra. Fyrri tíma menn, sem
lögðu leið sína um úthöfin, urðu því, þegar svo
bar undir, að láta slag standa upp á von og
óvon. I þeim tilfellum var ekki að búast við
mikilli nákvæmni. Við höfum lesið um það í
sögunum, að hinir fornu sæfarar komu oft að
landi æði langt frá þeim stað, þar sem þeir
höfðu ætlað sér að lenda, og voru heil missiri á
leiðinni. Hinni miklu óvissu í sambandi við
31 □
siglingar um úthöfin hefur síðari tíma þekking
í siglingafræði rutt úr vegi. Það tækið, sem mest-
um straumhvörfum olli í sambandi við sjóferð-
ir, er vafalaust áttavitinn. Hverjir hafi fyrstir
fundið hann upp er þoku hulið. Talið er þó að
það muni hafa verið einhvers staðar í hinum
fjarlægu austurlöndum. Á öndverðri þrettándu
öld, þegar Mongólar lögðu undir sig lönd og
fóru með báli og brandi frá Gulahafi allt til
Eystrasalts, er álitið að þeir hafi haft í fórum
sínum leiðarstein eða vísi að áttavita. Hafi svo
verið, er vafalaust að þetta undratæki hefur
auðveldað þeim framsóknina og forðað þeim frá
að fara villir vegar um þær miklu auðnir og
víðáttur. Síðan þetta gerðist, hefur þekking
manna á eðli og lögmáli áttavitans náð mikilli
fullkomnun.
Eitt hið fyrsta, sem unglingar komast í tæri
við á sjónum er áttavitinn, hann er enn í góðu
gildi og má ekki vanta í neinu skipi, sem leggur
leið sína um höfin, jafnvel þó ekki sé um lengri
ferðir að ræða en svo, að land rétt hverfi úr
augsýn. Að læra að þekkja á áttavita er ekki
langrar stundar verk fyrir áhugasama unglinga.
Að læra að stýra stóru hafskipi eftir honum, svo
viðunandi sé, tekur dálítið lengri tíma. En að
komast upp á það, að stýra eftir áttavita svo
vel, að ekki verði á betra kosið, er aftur á móti
þrautin þyngri. Sú list er ekki öllum léð. Vand-
inn er sá, að halda skipinu stöðugu á stefnunni.
Þetta er þó aldrei hægt til fullnustu, hversu leik-
inn maður sem í hlut á. Þar er um endalausa
baráttu að ræða Við hin margvíslegustu öfl, sem
á skipið verka. Sá, sem ætlar að gera sjómennsku
að æfistarfi sínu, þarf að leggja stund á þá í-
þrótt að stýra eftir áttavita. Því þrátt fyrir all-
ar nýjungar í siglingafræði, er það ennþá átta-
vitinn, sem aðallega vísar mönnum leiðina um
hafið bláa.
VÍ K I N □ U R