Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Side 36

hafin ofsókn gegn þeim. Allt var nú gott og blessað,
sem Hinrik hafði sýslað um trúna. Hárréttur var líka
dómur Oxforddómstólsins um ógildingu hjónabands Hin-
riks og Katrínar. En það þótti varpa skugga á Elísa-
betu, að móðir hennar hafði verið hálshöggvin og faðir
hennar undirskrifað dauðadóminn. Var þá tekið að ef-
ast um sekt Önnu. Varlega fyrst í stað, meðan enn
lifðu þeir, sem vissu hið sanna. Elísabet ríkti langan
aldur, fast að hálfa öld (dáin 1603). Varð sekt Önnu
því minni, sem lengra leið á ríkisár Elísabetar. Var
Elísabet mjög vinsæl og ástsæl af landsfólkinu. Fer
þá oft svo, að það mæla hjúin, sem þeir halda að hús-
bændurnir vilji. Allt, sem Önnu var til málsbóta, var
tínt til, eða jafnvel enn lengra gengið, að hún hefði
verið saklaus með öllu. En Anna varð ekki þvegin hrein
nema með því að kasta rýrð á Hinrik. Enginn varð til
þess, að halda uppi vörnum fyrir þá, sem dæmt höfðu
Önnu til dauða, eða Hinrik. Það hefði verið móðgun
við hina ástsælu drottningu. Lét Elísabet sér vel líkar
að bjart yrði um minningu móður sinnar, þótt hún
hins vegar kynni að meta stjórnmálastefnu föður síns,
sem hún fylgdi í hvívetna. Rétt sjón á kvennamálum
Hinriks daprast hjá mótmælendum um daga Elísabetar
og óhróður kaþólskra festir rætur hjá þeim.
Elísabet giftist aldrei. Má henni þó elcki síður hafa
verið það hugleikið en Maríu, að eignast afkvæmi, sem
ríki tæki eftir hana. En með henni varð aldauða ætt
Hinriks VIII. Hefur engin fullnægjandi skýring feng-
izt á því, hvers vegna hún giftist ekki, svo margir
höfðingjar, sem urðu til þess að biðja hennar, og hún
sjálf ekki fráhverf karlmönnum. Má vera, að hún hafi
þrautreynt heima, að hún gæti eigi orðið barnshaf-
andi, en síðan látið líklega um giftingu við ýmsa þjóð-
höfðingja og tigna menn álfunnar, til þess að afla
sér fylgis og bandalags erlendis.
Að Elísabetu látinni kom til ríkis á Englandi Jakob
VI. Skotakonungur, en I. með því nafni á Englandi.
Ekki varð sú ríkistaka til þess að milda minninguna
um Hinrik VIII. Móðir Jakobs var María Stúart. Deildi
hún við Elísabetu um erfðarétt til ensku krúnunnar.
Taldi hún sig eiga betri rétt til hennar, sem skilget-
inn afkomandi Hinriks VII. En Elísabetu taldi hún
hórbarn Hinriks VIII. María Stúart Skotadrottning
flúði land og sat árum saman í fangelsi á Englandi.
Var hún líflátin þar á dögum Elísabetar. Jakob I. hafði
minningu móður sinnar mjög í heiðri, lét t. d. reisa
henni legstein í Westminster-klaustri og letra á hann,
að hún hefði verið Englandsdrottning, sem hún aldrei
var og átti ekki tilkall til eftir gömlu erfðalögunum, og
því aðeins eftir nýju lögunum, að aldauða væri ætt-
leggur Hinriks VIII. Jakob og sonur hans og sonar-
synir töldu sig eiga rétt til ríkis á Englandi sam-
kvæmt gömlu erfðalögunum, sem rétt var. Þurftu þeir
ekki að byggja konungdóm sinn á erfðalögum Hinriks
VIII. Var Jakob sömu skoðunar og móðir hans, að öll
börn Hinriks, nema Blóð-María, væru óskilgetin. Er þá
sjálftalað, hverjum augum þeirrar tíðar menn hafa
litið á hjónabönd Him'iks VIII. Er þá svo komið, einni
öld eftir dauða Hinriks, að hann hefur fengið sama orð
á sig hjá mótmælendum heima á Englandi og hjá ka-
þólskum mönnum.
Orðsending til íslenzkra
sæfarenda d styrjaldar-
drunum
Svo hefur um samizt, að ég riti þriðja bindi
af Virkinu í norðri. Verður efni þess um ís-
lenzka sjómenn, siglingar og bjarganir fslend-
inga á styrjaldartímabilinu. Koma margir við
sögu á þeim árum og fleiri en skráðir hafa ver-
ið til þessa. Þar sem skráðar heimildir eru mjög
takmarkaðar og sundurlausar, þarf ég að leita
til sjómanna og annarra þeirra, sem geta greint
frá frásagnarverðum atburðum. Ég vil því mæl-
ast til þess að sem flestir íslenzkir sjómenn
skrifi upp minningar sínar frá þessum tíma,
segi frá reynslu sinni, og sendi mér til birting-
ar í væntanlegu riti. Vil ég þar til nefna frá-
sagnir af siglingum í skipalestum á hættusvæð-
um, um hrakninga af völdum styrjaldarinnar,
um hættur og slysfarir á sjó, og um björgunar-
afrek fslendinga á þessu tímabili. Einnig frá-
sagnir af útbúnaði skipa sökum hættusiglinga,
um aðbúnað sjómanna, kjör og kaup, ennfrem-
ur samskipti þeirra við erlendar þjóðir. Æski-
legt er að fá sendar myndir, er snerta frásagn-
irnar, — af einstaklingum, skipshöfnum, skip-
um, einstökum hlutum eða atburðum. Verða
þær greiddar eftir samkomulagi og endursend-
ar, þegar þær hafa verið notaðar. Vænti ég
þess, að menn bregðist vel við málaleitan þess-
ari og sendi mér frásagnir sínar sem fyrst, —
í síðasta lagi fyrir 15. janúar 1949.
Með vinsamlegri kyeðju.
Gunnar M. Magnúss
Pósthólf 1063
Reykjavík.
Þegar aldirnar líða, verður Hinrik þjóðsögunni að
bráð. Um hann vefjast sagnirnar eins og' Sæmund
fróða. Vegna kvennamála sinna verður hann að blóð-
þyrstum kvennabósa og grimmdarsegg, sem stútar kon-
um sínum. Annar Bláskeggur, sem honum er oft líkt
til. Þessi þjóðsögn um Hinrik verður svo jafn lífseig
og sögnin um strútinn, sem aldrei stingur höfðinu í
sandinn.
320
V í K I N □ U R