Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Blaðsíða 77

Nokkrar athugasemdir
við skýrslu Einars Arnórssonar til landsstjórnarinnar um Grænlands-
málið 7. janúar 1932
■ Eftir Jón Dúason clr. juris.
Vegna eindreginna tilmxla höfunda/rins, birtist
ritgerð þessi, og er að öllu leyti á hans ábyrgð.
Ritstj.
Er Norégur hafði numið land í Grænlandsóbyggðum
í júlí 1931 og Danmörk stefnt Noregi fyrir Fasta al-
þjóðadómstólinn í Haag og krafizt ógildingar á nám-
inu, bar Jón Þorláksson fyrrv. forsætisráðherra og for-
maður stærsta þingflojcksins, fram svohljóðandi tillögu
til þingsályktunar á Alþingi:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að gxta
hagsmuna fslainds út af deilu þeirri, sem nú er risin
milli stjóma Noregs og Danmerkur um rétt til yfir-
ráða á Grænlandi".
1 stuttri greinargerð segir Jón, að ísland eigi bæði
réttar og hagsmuna að gæta á Grænlandi.
Tryggvi Þórhallsson forsætisráðherra og formaður
næst stærsta þingflokksins, kvaðst sjálfur slíkt vilja
mælt hafa og lýsti yfir eindregnu fylgi sínu og sinna
manna við tillöguna. Var henni einróma vísað til utan-
ríkismálanefndar, er mælti með henni, og því næst var
hún samþykkt einróma á Alþingi þann 20. ágústmán-
aðar.
Sama dag tilkynnti ísland Fasta alþjóðadómstóln-
um í Haag, að „fsland eigi liagsmuni lagalegs eðlis, sem
úrskurður í máli þessu kunni að snerta“.
Þann 26. ágústmánaðar 1931 reit landsstjórn íslands
utanríkismálaráðherrum Danmerkur og Noregs svo:
Bœði vegna hins landfræðilega og sögulega sam-
bands íslands við Grænland, fylgjast menn hér
á landi með mesta áhuga með máli þessu, sem
m. a. er augljóst af því, að Alþingi hefur þann
20. þ. m. einróma samþykkt tillögu til þingsálykt-
unar, þar sem skorað er á landsstjórnina að gæta
'hagsmuna fslands í sambandi við deilur þær, sem
upp eru komnar milli Danmerkur og Noregs um
yfirráðaréttinn yfir nokkrum hluta Grænlamds".
Fram til þessa fylgir landsstjórnin yfirlýstum vilja
forsætisráðherrans á þingi, frumkvæði „Njáls“, ráðum
utanríkismálanefndar og einróma samþykki Alþingis.
En hvað skeður svo? Landsstjórnin snýr sér til ein-
asta mannsins, sem mælt liafði á móti tillögu Jóns á
þingi, Einars Arnórssonar, og biður hann um álitsgerð
í Grænlandsmálinu. Hvaða öfl voru hér að verki?
Einar samdi álitsgerðina, og er eintak af henni geymt
í Landsbókasafninu sem Lbs. 442 fól.
Greinargerð Einars fyrir rétarstöðu Grænlands í forn-
öld er öll frá Ólafi Lárussyni, Halldóri Hermannssyni
og Finni Jónssyni. Hefur það raunar allt verið hrakið
af mér í réttarstöðu Grænlands og athugasemdum mín-
um við Grænlandsgrein Ólafs Lárussonar. Bollalegg-
ingar Einars um meðeignarrétt Islands til Grænlands
(með Danmörku) virðast vera hans eigið smíði. Þetta
tvennt kom ekki undir úrskurð Fasta alþjóðadómstóls-
ins, en öllum öðrum röksemdum og niðurstöðum í grein-
argerð Einars hefur dómstóll sá hrundið, og er þá með
því útrætt um þær hliðar málsins.
Það er augljóst mál, að þar sem Grænland var sýni-
legt frá Islandi innan landsalmennings íslands hið ytra,
og innan íslenzkrar landhelgi eins og hún birtist í Úlf-
Ijótslögum og í Grágás og síðar í réttarkröfum hinna
ísl.-norsku konunga, var Grænland fyrir nám þess kom-
ið undir ísl. yfirráðarétt sem ísl. almenningur og hluti
úr þjóðfélagssvæðinu.
Grænland er fundið af íslandi um 980; en fyrsti
fundur veitti fyrrum fullan eignar- og yfirráðarétt, og
veitir enn forgangsrétt til náms um nokkurt skeið.
Á 10. öld var ekki til nokkurt norrænt (eða ger-
manskt) land, þar sem þegnarnir fóru ekki sjálfir með
alla þætti þjóðfélagsvaldsins, svo það verður ekki rengt,
að svona var þetta hér á landi. Þetta fer alveg fram
hjá Einari eins og Ólafi. Ýmist tala þeir um hið forna
ísl. þjóðfélag sem „ríki“, þ. e. þjóðfélag undirokaðra
þegna undir miðstjórn, en það þjóðfélagsfyrirkomulag
(af rómverskum uppruna) barst fyrst til hinna ger-
mönsku landa með kaþólsku kirkjunni, eða þeir láta
þegna liins íslenzka þjóðfélags í heiðni og kristni vera
óbundna af bandi þjóðfélagsins og algerlega óháða
þjóðfélasgsvaldi þess, sem var mjög sterkt, enda þótt
því væri allt öðru vísi fyrir komið þá en nú. Það þjóð-
félag hefur aldrei neins staðar eða nokkurn tíma verið
til, þar sem þjóðfélagsbandið var ekki varanlega bind-
andi fyrir alna og óborna, því án þessa er samfélagið
ekki þjóðfélag, héldur eitthvað annað. Og ísl. þjóð-
félagið hafði vissulega vald lífs og dauða yfir þegnum
sínum, þótt það væru ekki leigðir böðlar keisara, er
„vágu í gegn“, komu fram löglegum hefndum, dæmdu
glæpamenn (helzt þræla) til blóta eða vágu að skógar-
mönnum. Lögregluvald og dómsvald þjóðfélagsins var
til fyrir því, þótt það væri í höndum þegnanna. Þeir
voru „í lögum skyldir11. Það er fyrir fáfræði í ein-
földustu undirstöðuatriðum stjórnlagafræði og réttar-
sögu, að kennt er hér í skólum, allt frá barnaskólum
og upp í lagadeild háskólans, að hið forna Grágásar-
þjóðfélag hafi ekki haft neitt framkvæmdarvald, eða
VÍKINGUR
369