Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Blaðsíða 31

þá var ekki annað fyrir, en að Hinrik skildi við Kat-
rínu og fengi annarar konu. Voru ráðgjafar konungs
sammála um að fá skilnaðinn, og hafði Wolsey kardín-
áli forgöngu um þær ráðagerðir. Voru gerðir menn
suður í páfagarð til þess að fá skilnaðarleyfi Hinriki
til handa. Þar voru orðin páfaskipti, en það sem mest
um varði, var þó að nýr konungur var kominn til valda
á Spáni, Karl keisari V. Hann var systursonur Katrínar
frá Aragóníu. Tók hann upp þykkjuna> fyrir móður-
systur sína og lagði fast að páfa um að veita ekki
skilnaðarleyfi. Páfi vildi helzt hvorugan konunginn
styggja, og þó síður Karl. Við sendimenn Hinriks bar
páfi því ýmist við, að hjónabandið væri svo helg stofn-
un, að það mætti ekki leysa, eða hann gæti ekki leyst
þau bönd, sem fyrirrennari hans hefði hnýtt. Hvort-
tveggja þessara ástæðna voru yfirvarp eitt. Það var
ekki óalgengt þá, að fengið væri leyfi til hjónaskiln-
aðar. Hafði t. d. Frakklandskonungur fengið leyfi til
þess að skilja við drottningu sína, svo hann gæti geng-
ið að eiga aðra, sem færði Frakklandi mikinn landauka.
Hitt, að páfi gæti eigi veitt skilnaðarleyfið af því að
fyrirrennari hans hefði veitt undanþágu til hjóna-
bandsins, nær heldur engri átt. Það er sjálftalað, ef
páfi gat veitt undanþágu til hjónabands, sem fortaks-
laust var bannað í kir.kjunnar lögum, þá gat eftirmaður
hans eins veitt leyfi til þess að slíta því. Sönn sök
þess, að páfi tregðaðist við að veita Hinriki skilnaðar-
leyfið, var sú, að stjórnmálunum var blandað inn í
skilnaðarmálið og trúarbragðadeilum síðar meir. Þau
6—7 ár, sem Hinrik og Karl keisari toguðust á um
páfa í skilnaðarmálinu, var oft að því komið að páfi
léti að vilja Hinriks. Gengu bréf og sendimenn sífelt
þessi ár milli páfagarðs og Lundúna til samninga um
skilnaðarbeiðnina, en Karl keisari gat jafnan spillt því
að samningar tækjust.
JVÍargir, sem um Hinrik hafa ritað, halda því óspart
á lofti, að hann hafi sótt skilnaðinn við Katrínu svo
fast, af því að hann hafi fellt hug til annarrar konu,
Önnu Boleyn. Þegar skilnaður Katrínar og Hinriks
kom fyrst til mála, var Anna Boleyn ekki komin til
skjalanna. En þótt svo væri, að Hinrik hafi stundum
horfið að Önnu eftir að útséð var um sonaeign Katrín-
ar, þá er það jafnvíst, að aðalorsök, eða einkaorsök
skilnaðarbeiðninnar var þörfin að eignast löglegan rík-
iserfingja.
Nú verður að geta þess, að á öðrum tug sextándu
aldar breiddist mótmælendatrú ört út um norðurhluta
álfunnar, og einnig á Englandi. Varð útbreiðsla henn-
ar á Englandi með sérstökum hætti, með því að menn
vildu þar halda í marga af helgisiðum kaþólsku kirkj-
unnar, messusiði o. fl. Kom svo að iokum, að sérstök
ríkiskirkja var með lögum stofnsett í Englandi, og öllu
sambandi við páfagarð slitið. Urðu nú margir hlutir
í senn, fall Wolsey kardínála og að Hinrik tók stjórn
landsins meira í sínar hendur en verið hafði. Var nú
skilnaðarmáli hans og Katrínar stefnt fyrir stérstakan
dómstól, sem þingið liafði skipað til þess að dæma það
mál. Kom dómurinn saman í Oxford. Sátu hann full-
trúar úr House of Lords og House of Commons, bisk-
upar, æðstu dómarar landsins og ennfremur kennarar
frá háskólunum í Oxford og Cambrigde. Fyrir þessum
dómstóli var því haldið fram af hendi Hinriks, að
hjónaband hans og Katrínar væri ógilt, þar sem páfi
hefði ekki mátt veita leyfi til þess að hann giftist ekkju
bróður síns. Hafði Hinrik látið þessa skoðun í Ijós fyrir
brúðkaup sitt, eins og áður er á vikið. Fyrir dómend-
um lágu og yfirlýsingar hálærðra kennimanna, inn-
lendra og útlendra, að svo væru lög kirkjunnar rétt
skilin. Dómstóllinn í Oxford dæmdi hjónaband Hinriks
VIII. og Katrínar frá Aragóníu ógilt frá upphafi (ab
initio). María dóttir þeirra var, samkvæmt þessu dóms-
orði, óskilgetin, en það skipti engu máli um ríkiserfð-
irnar, því enginn kvenmaður, hvorki af Tudorætt eða
öðrum ættum, var þá arfgeng til ríkis á Englandi.
Það er kunnugra en frá þurfi að segja, að dómar
og löggjöf dómstóla og þinga uppreisnarmanna eru tal-
in bindandi og gild, ef sú stefna eða stjórnarfyrir-
komulag, sem uppreisnarmenn börðust fyrir, hélst til
langframa. Séu uppreisnarmenn aftur á móti brotnir á
bak aftur, eru dómar þeirra og löggjöf að engu
höfð, einkum ef hið nýja stjórnarfyrirkomulag hef-
ur átt sér skamman aldur. Hvað sem segja má um rétt-
dæmi dómstólsins í Oxford í skilnaðarmálinu, þá var
þó sá dómur fullgildur og bindandi fyrir landsmenn.
Englendingar höfðu með sérstökum lögum brotizt und-
an yfirráðum páfastóls og sett hjá sér ríkiskirkju, sem
enn er til. Dómstóllinn í Oxford var skipaður samkvæmt
lögum og reglum, sem þá giltu á Englandi. Verður þá
ekki annað séð, en að hjónaband Hinriks hafi verið ó-
gilt á alveg löglegan hátt. En kaþólskir menn og niðr-
endur Hinriks hafa dóm Oxforddómstólsins að engu, og
Katrín frá Aragáníu. _ íj
V í K I N G U R
323