Andvari - 01.03.1969, Side 45

ANDVARI
LJÓS ÚR AUSTRI
43
Daníel spámann ráða áletrunina frægu á veggnum (Dan. 5. kap.), er eina konan,
sem getið er um að hafi sinnt fornfræði, en hún hafði eins konar forngripasafn
í einkaeigu. En þessi elzta viðleitni á sviði fornfræðinnar var einkum á yfirborð-
inu, og hélzt svo unr margar aldir. Menn tíndu það, sem lá laust fyrir, en hug-
kvæmdist ekki að grafa eftir huldum fjársjóðum.
Sem vísindagrein átti fomleifafræðin lengi erfitt uppdráttar. Kom þar margt
til. Ýmsar þeirra þjóða, sem höfðu látið eftir sig fornleifar, vom löngu horfnar af
sjónarsviði og tungur þeirra gleymdar og mönnum óskiljanlegt það, sem þær
höfðu í letur fært. Því var það, að fyrst lengi veittu menn athygli aðeins þeim
munum, sem höfðu áletranir á þeim málum, sem þeir gátu lesið, en það voru
einkum gríska og latína, og þeim einum byggingum, sem höfðu áletranir á þess-
um málum, varð skipað á sinn stað í sögunni. Þegar Heródót, hinn svo nefndi
faðir sagnfræðinnar, heimsótti Egyptaland á limmtu öld f. Kr., sá hann og dáðist
að ýmsum augljósum minnismerkjum þrjú þúsund ára gamallar menningar. En
hann gat ekki lesið hið egypzka rúnaletur. Varð hann því í frásögn sinni að
notast við misjafnlega áreiðanlega heimildarmenn, eins og síðar kom í ljós. Þeir
sem ferðast urn þessar slóðir, jafnvel nú á dögum, vita bezt, að rausi þeirra manna,
sem hafa það fyrir atvinnu að leiðbeina ferðamönnum, er ekki ævinlega treyst-
andi. Þegar forntunga Egypta hvarf af vörum þeirra, var um langan aldur enga
fræðslu að fá um fornsögu landsins og frumbyggja aðra en þá, sem Heródót hafðí
ritað. Þegar svo evrópskir fræðimenn tóku að gefa egypzkri menningu gaum og
ferðast þangað til rannsókna, höfðu þeir venjulega Heródót upp á vasann, eða
aðra höfunda, sem höfðu fengið vizku sína frá honum, svo sem Starbo og Pliny.
Um aðrar heimildir var lengi vel ekki að ræða.
Annar erfiðleiki, sem fornleifafræðingar áttu lengi við að stríða, voru hinir
aldagömlu fordómar, sem mönnum virðast áskapaðir gagnvart nýjum leiðum í
sannleiksleit. Sagnfræðingar, sem byggja allt á rituðum heimildum, litu fornleifa-
fræðina lengi vel homauga og líktu þeim, sem fást við þá iðju, við börn, sem leita
að skeljum. Fornleifafræðingarnir héldu því hins vegar fram, að þeir gætu seilzt
langt að baki rituðum heimildum með rannsóknum sínum, að steinarnir töluðu
og segðu frá liðnum atburðum, sem engar aðrar heimildir væru fyrir.
Enn annar þröskuldur á leið fomleifarannsókna voru staðirnir sjálfir, sem
rannsaka skyldi, og svo afstaða þeirra, sem áttu þar ítök eða eignarrétt. Oft er
það, að bæir og borgir standa á rústum gamalla borga, sem rnenn vilja rannsaka,
og er þá ekki hægt að kornast að þeim. Oft eru stórar landspildur, sem fornleifa-
fræðingar vilja rannsaka, í einkaeign, og eigendurnir hafa engan áhuga á þessum
fræðum og vilja ekki gefa uppgraftrarleyfi. Þannig reyndist það t. d. á stað, sem
nefnist Tell-el-Mutesellim eða Megiddo, skammt frá Nazaret í Palestínu, sem er