Andvari - 01.03.1969, Side 145

SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON:
Islenzkur prósaskáldskapur 1968
Svo hefur til talazt með ritstjórum Andvara og mér, að ég reyni að gera les-
endum svolitla grein fyrir helztu íslenzkum skáldverkum óbundins máls, sem út
komu á árinu 1968. Það verður þó varla unnt að kalla þetta yfirlitsgrein — því
síður ritdóma. Nánast er þetta aðeins persónuleg greinargerð um það, hvernig
nokkur prósaskáldverk hafa orkað á mig við lestur. Af þeim sökum er ýmsum
bókum helgað mjög mislangt mál. Óhjákvæmilega er hér meira rúm ætlað þeim
bókum, sem mér virðast verðar áhuga og veitt hafa mér listræna nautn og eitt-
hvað í áttina við þá hreinsun, sem er aðal góðra listaverka.
Snjótittlingur í stormi guðs.
Þegar litið er til prósaskáldskapar ársins 1968, hlýtur það að teljast til meiri
háttar atburða, að út kom skáldsaga eftir Halldór Laxness. Slíkur viðburður varð-
ar ekki einungis sögu íslenzkra bókmennta, heldur heyrir heimsbókmenntasög-
unni til.
Þeim mun minnisverðari má útkoma Kristnihalds undir ]ökli vera, að þessi
bók telst til skáldsagna, þeirrar bókmenntagreinar, sem Laxness hefur iðkað til
mestrar fullkomnunar. Sérstaklega er útkoma bókarinnar forvitnileg, þegar haft
er í huga það hlé, sem Laxness gerði á skáldsagnaritun eftir útkomu Paradísar-
heimtar, og þær efasemdir, sem hann hefur á liðnum árum látið í Ijós um mögu-
leika skáldsögunnar til listrænnar tjáningar.
Kristnihald undir Jökli er enn einn vitnisburður um efasemdir höfundar síns,
og er gaman að bera ritgerðir Laxness eins og Minnisgreinar um fornsögur og
Persónulegar minnisgreinar um skáldsögur og leikrit saman við þá reglu í frá-
sagnarhætti, sem biskup gefur Umba. Biskup segir að vísu: „Fyrst er að vilja;
afgángurinn er tækni.“ Um þessa tækni segir hann: „Vér biðjum um skýrslu,
það er alt og sumt. Má einu gilda hvaða kreddur og fabúlur þeir koma upp með,
þér eigið ekki að snúa þeim. Ekki reformera neitt né neinn. Lofa þeim að tala,
þræta ekki. Og ef þeir þegja, um hvað þegja þeir? Nótera það sem skiftir máli, ég
gef yður upp umgerðina í erindisbréfinu. Ekki dreifa úr sér sjálfur. Skrifa þurt!
Við viljum ekkert heyra broslegt að vestan, við hlæum uppá kostnað sjálfra