Andvari - 01.03.1969, Side 170

168
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
2. Svo virÖist sem nafnið á „Hraunkotsættinni" hafi villt fyrir honum
þannig, að hann hafi ekki gert sér grein fyrir því, að hún hefur lengi átt
sín óðul í Garði við Mývatn og á Bjarnastöðum í Bárðardal og er ekki
síður upprunaleg þar en í Hraunkoti. Hefur hlutur hennar verið meiri
í héraði en hann virðist hafa gert sér grein fyrir.
3. Of lítill er gerður hlutur niðja Aðalbjargar á Mýlaugsstöðum og Jóakims
Ketilssonar. Fjórir synir þeirra urðu merkisbændur og áhrifamenn í hér-
aði á sínum tíma og tveir sonarsynir, Jakob Háldanarson og Benedikt á
Auðnum, meðal allra mestu áhrifamanna þar, og margt karla og kvenna
meðal eftirtektarverðasta og áhrifamesta fólks héraðsins, sem hefur átt
auðvelt með að afla sér sambanda innan héraðs og utan, jafnvel umfram
alla aðra Þingeyinga.
En fyrst og fremst er ég Þorsteini þakklátur fyrir skilning hans á menningar-
sókn Þingeyinga á „ríkisstjórnarárum Péturs á Gautlöndum", þ. e. á síðasta fjórð-
ungi 19. aldar og fram til loka fyrri heimsstyrjaldar. Þá menningarsókn finnst
mér hann meta mjög á sama hátt og ég hef metið hana, og hann lýsir henni af
meira hispursleysi en ég hefði þorað og verið maður til. E. t. v. mun einhverjum
finnast, að í sumum lýsingum hans kenni rómantísks ævintýraljóma, en svo hefur
farið fyrir fleirum, sem komið hafa til að kynnast henni með alvöru í hug, t. d.
prófessor Sigurði Nordal 1920. Þessi menningarsókn var áreiðanlega mjög merki-
legt fyrirbæri, e. t. v. hið merkilegasta í þjóðlífi okkar á síðustu öldum og jafn-
vel mjög einstakt meðal bændaalþýðu í Evrópu. Ég er honum líka þakklátur fyrir
það, hve lýsingar hans á þessari menningarsókn eru lausar við vanalega fordóma
og þann ómaklega títuprjónavopnaburð á Þingeyinga um sjálfbirgingsskap og
yfirlæti fyrir það eitt, að þeim hefur verið ógjarnt að herma eftir þeim og ganga
í spor þeirra, sem á eftir þeim hafa verið.
Þrátt fyrir þetta, sem nú hefur verið nefnt, hef ég margt við frásagnir og
lýsingar Þorsteins að athuga, sumt að vísu smátt, en sumt stórt. Verður aðeins
nokkuð af því rætt, og má auðna ráða, hvort það verður það, sem mikilvægast er.
Ég ræði fyrst um afstöðu Þingeyinga til Benedikts Sveinssonar sýslumanns
þeirra. Þorsteinn segir, að Suður-Þingeyingar hafi gerzt honum mjög mótsnúnir,
einkum á síðustu árum hans, og sagt af honum óvirðingarsögur. Hið fyrra er
ekki alger misskilningur, en ekki heldur fullur skilningur, eftir því sem ég lít á
það mál. Hið síðara finnst mér rangt.
Um hið fyrra er rétt að taka fram, að ég inan ekkert frá þeim tíma, er Bene-
dikt var sýslumaður Þingeyinga. Ég var fimm ára að aldri, er hann hvarf úr
héraði. En ég minnist þess ekki að hafa heyrt um hann óvildarorð, eftir að ég