Andvari - 01.03.1969, Side 175

ANDVARI
UM GRÓANDI ÞJÓÐLÍF ÞORSTEINS THORARENSENS
173
Reyk]um í Reykjahverfi höfðu þeir Pétur á Gautlöndum og Benedikt á Auðnum
forystu í félaginu. Tilgangur félagsins var þríþættur:
1. Samtök um kaup á erlendum, aðallega skandinavískum, bókum um félags-
fræði og fagurfræði til menningaröflunar félagsmanna.
2. Umræður jafnaldra og samherja um íslenzk stjórnmál, til þess að félags-
mennirnir héldu pólitískri vöku sinni.
3. Samtök um að halda vörð um Kaupfélag Þingeyinga, sem þá var í sér-
stökum vanda statt vegna áfalla, sem það hafði orðið fyrir.
Þetta, sem síðast er nefnt, réð mestu um það, að félaginu var haldið lokuðu
fyrir öðrum en þeim, sem allir félagsmenn treystu til heilinda við kaupfélagið.
Félagsmenn um bókakaupin og bókanotkun gátu hins vegar allir orðið, er taka
vildu þátt í kostnaði við það. Annars starfaði félagið sem málfundafélag, sem
gerði ekki samþykktir, er færðar voru inn í fundargerðarbækur. Hins vegar urðu
félagsfundir til þess, að félagsmennirnir stóðu oftast saman að þeirn málum, sem
á fundunum voru rædd, og með sumum þeirra tókst mjög náin vinátta og and-
legur skyldleiki og félagsskapur, er lengi hélzt, þó að eigi væri hann bindandi.
Þannig sló aldrei fölskva á vináttu og samstarf Péturs á Gautlöndum og Bene-
dikts á Auðnum eða Péturs og föður míns, Sigurjóns Friðjónssonar, alltaf var
mjög náið milli Péturs og Jóns í Múla, líka eftir að Jón hvarf úr héraðinu.
Einnig voru Benedikt á Auðnum og Jón Stefánsson (Þorgils gjallandi) alltaf nánir
vinir, þó að skoðanir þeirra á einstökum málum færu ekki alltaf sarnan. Sigurður
í Yztafelli fór frá upphafi talsvert sinna ferða og hafði oft sérskoðanir jafnvel í
kaupfélagsmálum, en honum var þó alltaf vel treyst af félögum sínum, og hann
naut mikillar virðingar meðal þeirra. Huldufélagið var upp leyst, er ég fór fyrst
að kynnast þingeyskum félagsmálum. En ég hygg áhrif þess að litlu leyti hafa
verið fólgin í skipulagi þess, heldur í hinu því nær einvörðungu, að í því voru
flestir áhugasömustu og gáfuðustu menn heillar kynslóðar í héraðinu, 20 menn
beinlínis valdir til samstöðu og forystu. Hins vegar var Kaupfélag Þingeyinga
miklu áhrifameira gegnum skipulag sitt, því að þannig náði það til hvers manns
og krafðist félagslegs bindandi starfs af mörgum tugum manna. Huldufélagið var
áreiðanlega undursamlega vekjandi félagsskapur, því að þeir, sem í þeim félags-
skap voru, minntust hans margir sem þess bezta, er þeir áttu að minnast frá
yngri árum sínum, svo sem t. d. kvæði föður míns Ó. S. F. (Heyrði ég í hamr-
inum, 1. hefti, Akureyri 1939, bls. 58, og Ljóð og æviágrip Ak. 1967, bls. 140)
vitnar um.
Það sem Þorsteinn Tlrorarensen segir um afturhvarf og afturkast forystu-
nranna yngri kynslóðarinnar í Þingeyjarsýslu í landsmálapólitíkinni frá Þjóðliðs-
aninum til Huldufélagsáranna, er ekki að öllu rangt, en þó reist á verulegum mis-