Andvari - 01.03.1969, Síða 177

ANDVARI
UM GRÓANDI ÞJÓÐLÍF ÞORSTEINS THORARENSENS
175
Allt, sem Þorsteinn leggur svo út af þessu, er sagnfræði á borð við það, er
hann segir um Snorra í Geitafelli, þ. e. staðlausar og heimildarlausar getgátur.
Það er staðlaus getgáta hans, að „sjálfur kjarni kaupfélagsins og Huldufélags-
menn1) voru hlynntir miðluninni, enda var Páll Briem einn af þeirra nánustu
félögum í liði Zöllners" (bls. 509), að „nú hefðu þeir sterka tilhneigingu til sam-
starfs við Magnús landshöfðingja--------Þetta hlýlega viðmót við landsstjórnar-
menn var vafalaust kalt útreiknað í kolli Péturs á Gautlöndum, því venjuleg
íslenzk þjóðmál voru orðin lítilvæg móti stórum viðskiptahagsmunum hins mikla
Zöllners-kaupfélagahrings“ (bls. 513). Til samanburðar við þessa sagnfræði er rétt
að geta þeirrar staðreyndar, að skipti Þingeyinga við Pál Briem voru engin fyrr
en hann varð amtmaður Norður- og Austuramtsins 1894. Þá tóku Þingeyingar
honum ómaklega illa, lentu í deilum við hann þegar á næsta ári. Upp úr þeim
urðu illvígar ritdeilur milli hans og Benedikts á Auðnum og fleiri Huldufélaga.
Greri aldrei um heilt, meðan Páll var amtmaður þar, og er til marks um það
saga Þorgils gjallanda, Kapp er bezt með forsjá, sem stefnt er að amtmanni. Allt
það, sem sagt er um Pétur á Gautlöndum, er hreinn uppspuni til að reyna að
telja lesendum trú um, að liann hafi verið mafíumaður, kalt reiknandi glæpa-
maður í þjónustu „hins mikla Zöllners-kaupfélagahrings".
Vissulega var til í Suður-Þingeyjarsýslu andúð og tortryggni á Huldufélag-
inu, meðan það var og hét (þó að engurn dytti í hug að kenna því um þá leiðin-
legu slysni sr. Benedikts á Grenjaðarstöðum, að vekja upp þjófnaðarmál á hend-
ur nágranna sínum, svo sem Þorsteinn Thorarensen segir). Líklegt má telja, að
hugmyndir Þorsteins um félagið sem mafíu eigi rót sína að rekja til einhverra
samtímamanna þess, þó að hann nefni þá ekki eða heimildir fyrir þessum skiln-
ingi sínum.2) Geta má þess einnig, að Benedikt frá Auðnum sagði mér, sem
þetta rita, að kornið hefði fram ósk eða krafa um, að gerð væri réttarrannsókn
á starfsemi félagsins, og hefði Klemens Jónssyni verið falið að gera eins konar
undirbúningskönnun á réttmæti þeirrar óskar eða kröfu. Hefði Klemens fengið
allar upplýsingar um félagið hjá forystumönnum þess og dómur hans að því
fengnu verið sá, að svona ættu ungir menn að vinna. Þegar Benedikt sagði mér
þetta, fannst mér það eins og hálfgert karlagrobb og reyndi því ekki að afla mér
1) Þ. e. meiri hluti jpeirra.
2) E. t. v. ætlast hann til, að það sé bending til slíkra heimilda, þegar hann nefnir Jón Ár-
mann Jakobsson (Hálfdanarsonar) sem heimildarmann um skipti föður hans við Kaupfélag Þing-
eyinga, þar sem vikið er óvinsamlega að Pétri á Gautlöndum. Vegna þessa þykir rétt að taka það
fram hér, að þó að þeir Pétur og Jakob væru skoðanaandstæðingar um stofnun Söludeildar kaup-
félagsins, hafði hvorugur þeirra af því álitshnekki meðal meiri hluta kaupfélagsmanna, og mér er
ókunnugt um óvináttu þeirra vegna þessa.