Andvari - 01.01.1978, Blaðsíða 45

andvari
NÓTTINA FYRIR PÁSKA
43
mjög illa með þau. Einhvers staðar hef-
ir fólki verið látið líða vel, þó að margt
gæti bent til hins gagnstæða. En hvern-
ig mætti ætla að kringumstæðurnar hafi
verið?
Mér kemur í hug samtal fyrir
skemmstu við fróða og skýra konu. Hún
var að segja frá hýsingu á einum bæ
hérna í sveitinni fyrir tæpum 60 árum.
Þá voru þar hjón rneð nokkur ungbörn.
Húsmóðirin unga var að ala barn. Þá
var moldarbærinn svo lekur, að eina
ráðið til að verjast lekanum og til að
halda einhverjum yl á börnunum í rúm-
unum, var að breiða gæruskinn yfir þau.
Holdrosinn á gæruskinnunum var lát-
inn snúa út til að veita vatninu út af
rúmunum, en ullin sneri inn, svo að hún
væri til hlýinda fyrir börnin. Áður en
þessi ungu hjón komu á bæinn, voru
þar önnur hjón, sem líka áttu mörg
ung börn. Öll lifðu börnin hjá hjónum
þessum hvorum tveggja, svo að vel má
sjá, að til margra ráða má grípa og
mörgu er hægt að tjalda til.
Frá þessu er sagt til að minna á ann-
marka gömlu torfbæjanna, þeirra lök-
ustu, lekann og kuldann, svo að ekki
séu nefnd hlóðaeldhúsin og reykurinn,
sem kvenþjóðin varð að vinna í. I
vetrarhörkunum surfu dimman og kuld-
inn fastast að. Reyndar var fólkið vant
kuldanum og vant því að kiæða hann
af sér, hver og einn sem átti spjarir á
kroppinn og nýtilegar skjólflíkur. Þá
var ekki síður um vert, að fólkið vann
sér til hita eins inni sem úti. Fram á
gamals aldur táðu konur ullina vetur
hvern. Þær tóku ofanaf, greiddu uilina,
kembdu, spunnu, prjónuðu og ófu.
Karhnennirnir tóku líka ofanaf,
kembdu, ófu og þæfðu. Líka lyppuðu
þeir tog og hrosshár, spunnu, fléttuðu
reipi, brugðu gjarðir, eltu skinn, smíð-
uðu, telgdu og skáru út. Allt hélt þetta
hita á fólki innanbæjar. Þeim hraustu
var borgið.
En hversu fór þeim, sem þrekið var
bilað hjá? Hverju átti gamla fólkið að
mæta, örvasa fólkið? Karlæga fólkið?
Hvernig leið því í slagviðrunum á haust-
in, í miðsvetrargrimmdinni, í þorra-
hríðunum, í góuhörkunum? Víst hefir
mörgum orðið biðin löng að þreyja þorr-
ann og góuna, þreyja biðina eftir nýrri
vorbirtu, biðina eftir nýjum sumarhlý-
indum. Við þessar hugleiðingar kom-
umst við á ný aftur til næturinnar fyrir
páska 27. dag Martii mánaðar Anno
Domini 1703. Viðfangsefnið er að huga
að því heimilislausa ölmusufólki í Reyk-
hólasveit, sem þá var þar á dögum, en
hvergi var skráð til neins sérstaks bæj-
ar, heldur át vísast út hjá sínum í hvert
skiptið, eftir því sem um samdist, eða
eftir tilskikkan hreppstjóranna.
Aldursforsetinn meðal þeirra var hún
Þóra Jónsdóttir, 80 ára, margvíslega
veik og karlæg, gamla konan. Næstur
henni að árum var hann Andrés Jónsson,
77 ára, veikur í fæti og mjög vanfær.
Hugsanlegt er, að hann hafi getað haft
eitthvað handa á milli, annars hafa
dagarnir orðið honum langir. Þriðja
elzta var Geirlaug Þórðardóttir, hnýtt
og karlæg, 68 ára gömul. Sárt getur
kuldinn hafa sótt að henni, og snemma
hefir hún verið búin að vinna að kröft-
unum, að vera orðin karlæg tveim
vetrum fyrir sjötugt. Fjórði elzti var
hann Þórður Hafursson, 66 ára, veikur.
Ekki er farið urn hann nema þessu eina
orði, veikur. Næst fréttum við af jafn-
öldrum 62 ára, þeim Þórdísi Ólafsdótt-
ur handlama og veikri, og Guðmundi
Jónssyni, sem var veikur í fótum og
handlegg og var örvasa þar á ofan. Sjö-
unda elzta var Sigríður Þórðardóttir 59