Andvari - 01.01.1978, Blaðsíða 47

andvari
NÓTTINA FYRIR PÁSKA
45
hafði þess utan lausamann á heimili,
tvo uppkomna sonu. Annar var Teitur
Einarsson 27 ára ómagi þar, skertur að
vitsmunum. Hann gæti reyndar hafa
verið stjúpsonur. Ein stúlka var sögð
fáráð. Það var dóttir húsmóðurinnar á
Brandsstöðum, en stjúpdóttir bóndans
°g hét Sigríður Jónsdóttir. Þarna er
komið fram, að 1 af hundraði íbúanna
var skertur að vitsmunum eða fáráður.
Þá er alveg sleppt að taka mið af vitn-
isburðinum um fáráðu ekkjurnar, því
að iilt er að trúa, að fávitar hafi vígzt
í hjónaband eins og aldarfarið þá var.
Ekki voru þeir einir um fótakvillana,
hann Andrés, sem veikur var í fæti,
Auðun fótlama og Guðmundur, sem
veikur var í fótum og handlegg, sveit-
arlimirnir. í Hólum var 19 ára sonur
bóndans, Ólafur Þórðarson, veikur í
fæti. Fimmti veikur í fæti var 74 ára
bóndinn á Klukkufeili, Jón Jónsson. Á
Hyrningsstöðum var hinn sjötti stór-
lega veikur í fæti, Björn Jónsson 9 ára
sonur húsbændanna. í Austurgörðum á
Reykhólum var bóndinn Einar Arnfinns-
s°n, 53 ára, mjög veikur í fótum. Á
þriðja búinu á Höllustöðum var hjúið
Sigmundur Ólafsson, 27 ára, mjög veik-
ur í fæti. Þannig voru tilgreindir átta
karlnienn, allir veikir í fótum. Það hef-
lr verið einn af hverjum 35 íbúum.
Karlmenn voru í sveitinni 117 alls, börn,
gamalmenni og ölmusumenn meðtaldir.
har nieð er sýnt, að einn af hverjum
14-15 karlmönnum hefir verið bilaður
1 fótum, svo ótrúlegt sem það er. Aft-
ur er þess ekki getið, að neinn kven-
tttaður hafi þjáðst af fótabilun.
Ekki geta skýringar á þessu orðið
nema getgátur. Hafa vosbúð og kal,
burður ýmiss konar, smalalúi eða máske
heinbrot verið völd að þessum fótamein-
um? Hver sem svörin eru, má ætla, að
fótarmeinin flökkist undir það, sem nú
er nefnt atvinnusjúkdómur. Við sam-
anburð á körlum og konum vekur tvennt
upp áleitnustu spurningarnar: Hvað olli,
að konur voru 48 fleiri í sveitinni en
karlar? Hvað olli, að átta karlar voru
fótaveikir, en slíks er ekki getið um
neina konu?
Rakin hafa verið dæmi um þrjár
greinir sjúkdóma: Sjóndepru, fótaveiki
og vitsmunaskerðingu. Tvær konur voru
karlægar, og þrennt var sagt örvasa.
Þannig hafa 5 manns náð hástigi elli-
hrumleika, eða tæplega fimmtugasti hver
íbúi. Um einn bónda er þess við getið,
að hann var brjóstveikur. Þar með er
upptalin skilgreining veikinda íbúanna.
Hins vegar er sagt um fólk, að það var
veikt, stórlega veikt, mjög veikt, veikt
til vinnu, heilsuveikt, veikt að burðum,
veikt og vanfært, veikt og vesælt. Auk
allra veikluðu þurfamannanna voru 13,
sem veikindi, ótilgreind, voru heimfærð
upp á. Flest var þetta roskið fólk. En
hvað fólst bak við veikindaheiti? í
næstu sveit, Geiradalshreppi, var líka
getið veikinda íbúanna, annarra en
þurfamanna. Ekkert orð er um heilsu-
far þeirra. Um þá er ekki orð annað en
aldurinn. Þar var 16 ára stúlka kvilluð
með offylli og slíkt hið sama fertugur
vinnumaður. Þar var 58 ára bóndi veik-
ur af brjóstmæði, offylli og fótaverk. Þá
var þar 54 ára vinnukona spítelsk og
sjónlítil.
Þarna hafa hreppstjórar og teljarar í
Geiradalshreppi leitt fram á sjónarsviðið
þrjú dæmi um sullaveiki, þennan land-
læga og mannskæða sjúkdóm, sem lengi
fylgdi þjóðinni. Líka kemur fram hjá
þeim dæmi um holdsveikina, annan
landlægan sjúkdóm, sem olli miklum
harmkvælum.
Með allri virðingu fyrir teljurunum