Andvari - 01.01.1978, Blaðsíða 59

ANDVARI
UM HETJUSKAP í HÓMERSKVIÐUM OG ÍSLENZKUM FORNSÖGUM
57
sér. Hann lýsir því, hversu hann hékk eins og leðurblaka í lausu lofti,
þar sem hann hafði enga fótfestu, og beið eins og illa gerður hlutur. Þess
hefur jafnvel verið getið til einhvers staðar, að kvöldmyndin, sem brugðið
er upp [f það mund sem gjörðarmaður . . . gengur af torgi til kvöldverðar],
eigi að sýna á skemmtilegan hátt, að Odysseifur var með hugann við kvöld-
matinn. Hann ætlar sér það eitt að komast lífs af. Hann er ekki hetja,
sökum þess að hann horfist í auga við dauðann af einhverju uppgerðar
æðruleysi, heldur vegna snarræðis síns að finna hverju sinni, hversu hann
megi bezt lengja líf sitt. f Hómerskviðum gefur dauðinn mönnum ekkert
forskot á sæluna.
Hnútukastskaflarnir eru ólíkir nokkuð á annan veg. í fyrsta lagi herðir
Hrólfs saga um allan helming á hetjuskap Böðvars með því að hafa Hött
þar í för sem algera andstæðu hans. Höttur verður að undri, af því að hann
kann ekki að láta sem ekkert sé. Hann er svo hræddur, að hann má hvorki
neyta matar né drykkjar, og skimar um skelfingu lostinn eftir hnútu, er
kynni að verða kastað að honum.
En Böðvar veit, hvað hetju sæmir, og lætur sem hann sjái eigi þetta.
Þegar Höttur varar Böðvar við hnútu, er fari að honum, biður Böðvar
hann þegja, setur sallarólegur við lófann til að henda hnútuna á lofti og
og sendir hana síðan aftur jafn fyrirhafnarlaust af slíku afli, að sá, er fyrir
varð, fékk þegar bana. Nú er Hrólfs saga í flokki hinna yngri sagna og því
1 henni atriði, sem koma ekki fyrir í hinum eldri konungasögum og íslend-
ingasögum, svo sem hin ýkta lýsing á hræðslu Hattar og afli Böðvars, en
a gömlum merg stendur áherzla sú, sem lögð er á það fyrsta boðorð hetj-
unnar að sýna yfirburði sína kaldur og rólegur.
Þótt Odysseifskviða gefi oss enga ástæðu til að ætla, að Odysseifur hefði
ekki getað brugðið eins við (sbr. bogataksþátt kviðunnar), heldur hann í
þetta sinn að sér höndum. Hann sannar ekki hreysti sína með uppgerðar
seðruleysi eða bersýnilegri aflraun. Þegar hann glottir við tönn, gerir hann
það ekki augsýnilega (eins og er um glott Skarphéðins); hann brosir aðeins
»í hjarta sínu“ [í hermdarhug, eins og Sveinbjörn þýðir það]. En úr því að
hann brosir með sjálfum sér, segir skáldið oss berum orðum það, sem höf-
undur íslenzkrar fornsögu mundi einungis gefa í skyn: Odysseifur er að
hugsa um hvort tveggja: kaldhæðni þá að verða fyrir hnútukasti í sinni
eigin höll og hina sætu hefnd, sem framundan er. Meðan höfundur sagn-
anna lýsir af alúð athöfnum, heldur Hómer sér við sjálfa geðshræringuna,
sem athafnirnar eru sprottnar af.
Aðferð Hómers kemur e. t. v. hvergi betur í ljós en í frásögn hans af
skilnaði Hektors og Andrómökku. Aðalinntakið er, að enginn megi forðast
skapadægur sitt, en það atriði er einna sízt í frásögninni. Hektor grípur
W þess, þótt nokkuð útslitið sé, svona til að hughreysta Andrómökku, af