Andvari - 01.01.1978, Blaðsíða 48

46
JÁTVARÐUR JÖKULL JÚLÍUSSON
ANDVARI
og hreppstjórunum, sem þá voru í þeim
hreppi Króksfjarðarhreppi, eins og þeir
kölluðu Reykhólasveit þá, grunar mann,
að einhver hinna veiku, sjóndöpru og
fótaveiku kunni að hafa þjáðst af ann-
aðhvort holdsveiki eða sullaveiki. Eng-
anveginn er það þó víst. Nóg var til af
öðrum mannameinum.
Loks er að geta um merkilegt atriði:
1 Reykhólasveit voru 20 manns, sem náð
höfðu sextugsaldri, voru milli sextugs
og áttræðs. Þrátt fyrir öll harðræði, alla
sjúkdóma, válynd veður og náttúru-
ógnir, þrátt fyrir alla fátæktina, arð-
ránið og oft bjargarleysið, þá var lífs-
þrótturinn og seiglan í kynstofninum
eins giftudrjúg og þessi raun ber vitni.
Efalítið voru forfeður okkar fátækir
á þessu söguskeiði. Mæða þeirra og
rnein eru til þess fallin að vekja okkur
umhugsun, hræra hjörtu okkar sem nú
lifurn til bæði meðaumkvunar og aðdá-
unar, þegar við berum saman hlutskipti
okkar nú og hlutskipti þeirra þá. Þá
var ekkert sjúkrahús nema heimilin,
ekkert hjúkrunarfólk nema heimilis-
fólkið, áhaldafátt, fáfrótt, önnum kafið.
Þá voru engir læknar nema tíminn og
forsjónin. Ég hugsa til okkar löngu
gengnu forfeðra með virðingu og aðdáun
og stolti og blessa minningu þeirra bæði
lífs og liðinna.
3. Gróm/aus nöfn og hreimhrein.
Að framan greinir frá ótrúlega mörgu,
sem lesa rná út úr orðfáu manntalinu.
Miklu fleira er hitt, sem þar verður
tæpast lesið. Fjöldi ölmusufólksins vitn-
ar um fátækt og bágindi. Hitt er síður
ljóst, hver var kunnáttan til verka.
Hvernig var handbragðið við ullarvinn-
una, við vefnaðinn, við prjónaskapinn?
Hvernig var verkfærakosturinn hjá kon-
um og körlum? Hversu fjölbreyttar voru
smíðar karlmannanna við báta og skip,
við hirzlur og heimilisáhöld? Hvernig
var fegurðarsmekkurinn við handverk
og hugsmíðar? Við vitum þó eitt. Fólk-
ið í Staðarsókn hafði líkneski heilagrar
Maríu guðsmóður ætíð fyrir augurn í
Staðarkirkju og aðra fagra dýrlinga í
skornum myndum. Eins hafði verið í
Reykhólakirkju, að þar var eitt meðal
tréskurðarverka, sem fegurst þykja í
minningu guðs móður. Ekki er samt
vitað, hvort það var farið þaðan á þess-
ari tíð. Má ætla, að enn hafi margt
rninnt á forna frægð á Reykhólum og
víðar hafi verið forn arfur til að örva
metnað og vera til fyrirmyndar. - Ekk-
ert er látið uppi um lestrarkunnáttu og
skriftar, en allir skrifa teljararnir, sem
sennilega eru einnig hreppstjórar, með
eigin hendi undir manntalið. Enn er
eins að geta, sem ber skýrt vitni. Þótt
ekki sé sagt frá, hverjir kunna að lesa,
þá sést, hve nafngiftasmekkur fólksins
var óbrigðull. Það þykir glæsilegasti
vitnisburður manntalsins, og hann vildi
ég geyma þangað til síðast. Að mínurn
dómi er eitt frávik frá óaðfinnanlegum
smekk í nafnavali. Það er yfirgnæfandi
fjöldi Guðrúnarnafna og reyndar Jóns-
nafna. Ekki er Guðrúnarnafn að lasta,
en fullmikið getur orðið af því góða. '
Nafngiftasmekk hefir stórhrakað síð-
an á 17. öld, þegar fólki voru gefin
nöfnin í manntalinu. Þá hét ekki ein