Andvari - 01.01.1980, Qupperneq 33

andvari
SNORRI STURLUSON OG NORÐMENN
31
og Snorri lætur náttúrulýsingar sínar tengjasl frásögninni. Þessir myndlistar-
menn hafa með nokkrum myndum sínum við Heimskringlu skapað listaverk, sem
eru meðal fremstu listaverka í norskri myndlist. Fyrir Norðmönnum eru verk
Snorra líka óhugsandi án mynda.
Það var sagnameistarinn Snorri Sturluson, sem á 17. öld var grafinn upp
úr myrku djúpi gleymskunnar. Síðan þá hefur kynslóð eftir kynslóð Norðmanna
lesið konungasögur hans í þeirri bjargföstu trú, að lýsingar hans gæfu sanna
mynd af norskri fornöld.
En fræðimenn byrjuðu snemma að rannsaka verk Snorra. Nú skulum við
líta um stund á niðurstöður þeirra, og þar sem það er verkefni mitt að ræða um
Snorra Sturluson og Norðmenn, skal ég halda mig við norska fræðimenn eina og
aðeins nefna þá, sem fremstir standa.
Sagnfræðirannsóknir í Noregi hófust fyrir alvöru nær miðri síðustu öld undir
forystu sagnfræðinganna Rudolfs Keysers og Peters Andreasar Munchs. Þeir
trúðu því staðfastlega, að bæði konungasögur og íslendinga sögur styddust við
trausta munnlega frásagnarhefð, munnlega geymd sagnanna, sem hefði mótast
að fullu löngu áður en þær voru ritaðar. „Nedskriveren brugte í Regelen blot
Pennen, Tanker og Ord tilhorte Traditionen,“ segir Keyser. Og hin munnlega
geymd, sem konungasögurnar studdust við, hafði fengið fast svipmót í Noregi,
að því er hann segir. Með þessum hætti rökstyður hann heimaalningskenningu
sína um, að konungasögurnar séu norskar bókmenntir. En hann komst ekki hjá
því að viðurkenna, að íslendingar hefðu ekki aðeins skrifað upp konungasögurn-
ar, eins og þær höfðu varðveist í munnlegri geymd sinni, heldur hefðu íslenskir
sagnaritarar einnig að nokkru unnið úr efni sínu, ritstýrt verkinu. Þarna vaknar
þá sú spurning, hvort ekki verði að gera ráð fyrir höfundum að konungasögun-
um. Keyser velti þessu fyrir sér, hvað Snorra varðaði. í bókmenntasögu sinni,
sem rituð er um 1850, lýsir hann Snorra sem „lærd Gransker“, „flittig Samler“
og „smagfuld Sammensætter“. En Keyser getur ekki viðurkennt, að Snorri sé
raunverulegur höfundur sagnanna. Engu að síður segir hann, að sérstök „For-
fattereiendommelighed" komi í Ijós í Heimskringlu „langt mere end i nogen
anden nu bekjendt Sagasamling. Man sporer [. . .] i det Hele en overlegen histo-
risk Aand, der har gjort sig til Herre over sit Stof.“
P. A. Munch, sem smám saman aflaði sér dýpri þekkingar og skilnings á
sögunum en Keyser, komst að þeirri niðurstöðu um 1850 (í Det norske Folks
Historie III), að Snorri „i egentligste Forstand er det ham tillagte historiske
Verks Forfatter". Hann bendir á skarpa gagnrýni Snorra á heimildum sínum
og endurmat hans á þeim. „Endog de Fejl, der findes í hans Verk, vidne om
Selvstændigheden af hans Forfatterskab," segir Munch einnig, og hann dregur í
heild upp þá mynd af rithöfundinum Snorra Sturlusyni, sem í megindráttum