Andvari - 01.01.1980, Qupperneq 75

andvari
í MINNINGU GUTTORMS
73
Aðeins skal á það minnt að varla höfðu fyrstu landnemarnir komið sér fyrir í
bjálkahúsum sínum í óbyggðum Nýja íslands er þeir tóku að huga að blaðaútgáfu
og kom fyrsta blað þeirra, Framfari, út í Lundi í Fljótsbyggð 1877-80. Síðan
kom Leifur út í Winnipeg 1883-86, en sama ár og hann leið undir lok var
Heimskringla stofnuð og Lögberg tveimur árum síðar. Þau blöð koma enn út -
elst íslenskra blaða. Síðustu áratugina hafa þau verið sameinuð.
Til marks um það hve þessi blaðaútgáfa var þróttmikil má geta þess að síðasta
áratug 19. aidar og fyrstu árin eftir aldamótin voru íslensku Winnipegblöðin
stærstu blöð sem út komu á íslensku. Það varðaði og ekki litlu að kringum 1890
störfuðu við þau þeir menn sem þá stóðu í fremstu röð íslenskra blaðamanna og
rithöfunda: Einar Hjörleifsson Kvaran, Gestur Pálsson og fón Ólafsson.
Auk blaðanna hafa Vestur-íslendingar gefið út ótrúlega mörg tímarit, mis-
langlíf að vísu, og skal aðeins minnt á tvö þau merkustu: Almanak Ólafs S. Thor-
geirssonar 1895-1954 og Tímarit Þjódræknisfélags íslendinga 1919-68.
Öll þessi blöð og tímarit hafa verið vettvangur vestur-íslenskra rithöfunda og
skálda. Þar náðu þau eyrum landa sinna og þar háðu þau sitt langa varnarstríð
til viðhalds íslenskri tungu og menningu vestan hafs. í orðum þeirra hefur íslensk
hugsun birst vestur í miðri Ameríku.
III
Þrjú ljóðskáld eru nafnkunnust úr hópi Vestur-íslendinga: Stephan G.
Stephansson, Kristján N. Júlíus (Káinn) og Guttormur J. Guttormsson.
Mállegar forsendur þessara manna til skáldskapariðkana voru þó næsta ólíkar.
Stephan G. fluttist fyrst til Ameríku 1873, árið sem hann varð tvítugur, og
Káinn fór 1878, þá átján ára gamall. Þeir voru því báðir nær fullþroska menn,
er þeir komu vestur, og máltilfinning þeirra og tungutak hefur fyrst og fremst
mótast í því norðlenska bændasamfélagi þar sem þeir uxu upp á Islandi.
Guttormur fæddist hins vegar vestra 21. nóv. 1878 á Víðivölium við Islend-
ingafljót í Manitoba norður af Winnipeg.
Foreldrar hans höfðu flust til Kanada þremur árum áður. Hann var því sonur
fyrstu landnemakynslóðarinnar og mál hans og tungutak voru mótuð vestra. Til
Islands kom hann ekki fyrr en árið sem hann varð sextugur 1938.
Skáldmál Guttorms er þannig annars vegar vaxið úr þeim jarðvegi er mál-
notkun landnemanna á Nýja íslandi bjó honum og hins vegar agað við lestur
þeirra bóka er hann átti kost á.
Með miklum rétti má því líta á skáldverk og bókmenntaiðju Guttorms sem
gleggra dæmi um viðnámsþrótt og lífsmagn íslenskrar tungu og ritmenningar and-
spænis framandi áhrifum en verk áður nefndra skáldbræðra hans í Vesturheimi
er báðir bjuggu að alíslensku uppeldi fram undir tvítugt.
Guttormur ólst upp við þær mállegu aðstæður að geta orðið tvítyngdur. Opin-
bert mál Manitobafylkis var enska og auk íslenskunnar mun hann hafa numið