Andvari - 01.01.1985, Page 30

28
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
ANIIVARI
vexti og líkamsbyggingu fornmanna. Leitaði hann til Kjartans, sem var
kunningi hans og hafði víða ferðazt um ísland, og benti hann þeim
Eiði á Skeljastaðakirkjugarð sem líklegan til fanga — sagði „að sér væri
kunnugt um að læknastúdentar hefðu komizt yfir hauskúpur og önnur
bein úr Skeljastaðakirkjugarði í Þjórsárdal, enda myndi þar mikið af
beinum að hafa.‘iíí(5
Beinin flutti Eiður með sér til Þýzkalands um haustið, og þar dó
hann úr berklum 1939. En til beinanna spurðist aldrei síðan, hvorki
þeirra sjálfra né til nokkurra lýsinga eða vísindalegra pappíra. Hér var
þá komin skýring á því, að þær 63 grafir sem Matthías Þórðarson fann
á Skeljastöðum sumarið 1939 voru nær allar austan kirkjustæðisins í
garðinum, en Matthías taldi orsökina vera annaðhvort þá, að aðallega
hafi verið grafið austan til í garðinum, eða að vesturhlutinn hefði eyði-
lagzt meira af vindrofi. En nú mátti telja líklegt að um eða yfir 100
manns tvítugir og eldri hefðu verið grafnir á Skeljastöðum, og benda
þá útreikningar Jóns Steffensens einnig til þess að byggðin hafi farið í
eyði nærri aldamótum 1100.
XII
Þegar Sigurður „lokaðist inni“ í Svíþjóð vegna stríðsins hafði hann á
prjónunum verkefni sem hann hugðist vinna á íslandi sumurin 1940
og ’41. Var það í framhaldi af rannsóknunum í Þjórsárdal 1939 og
skyldi fjalla um landfræðilega þróun íslands eftir ísöld, og einkum
breytingar á loftslagi og gróðurfari á fyrstu öldum byggðar í landinu.
En með því að hann komst ekki til íslands sneri hann sér í staðinn að
heimildarannsóknum sem urðu mikilvægur þáttur í doktorsritgerð
hans, Tefrokronologiska studier pa Island, sem hann varði við Stokkhólms-
háskóla 1944. Gerðist Sigurður svo slyngur rannsóknarmaður fornra
heimilda að heimspekideild Háskóla íslands kjöri hann heiðursdoktor
1961 fyrir framlag sitt til íslenzkrar sagnfræði. Um þetta atriði sagði
Sigurður í viðtali við Kristin E. Andrésson 1969:
Þegar ég tók að kanna íslenzkar heimildir, máldaga og annað, í
sambandi við öskulagarannsóknir mínar, tók ég í fyrstu allt gott
og gilt, sem þar var skrifað um aldur máldaga o. s. frv. En Jón
prófessor Helgason las yfir handrit af hluta doktorsritgerðar
minnar og athugasemdir hans á spássíum tortímdu trúgirni
minni, svo að síðan hefi ég verið varkárari í þeim sökum og reynt
að kanna sjálfur heimildagildi. Ég hefí í því efni notið aðstoðar