Andvari - 01.01.1985, Qupperneq 59

ÖRN ÓLAFSSON:
Guðmundur G. Hagalín
Nokkrar athuganir á ritferli hans fyrsta aldarfjórðunginn.
Guðmundur Gíslason Hagalín lést á Sjúkrahúsi Akraness 26. febrúar 1985.
Hann var með allra stórvirkustu rithöfundum íslenskum, fyrr og síðar.
Hann lét eftir sig tylft skáldsagna, aðra tylft smásagnasafna, tylft ævisagna
ýmissa manna, sjálfsævisögu í níu bindum, leikrit, ljóð og sagnaþætti. Hann
þýddi um tvo tugi bóka, tók saman úrvalsrit ýmissa höfunda og skrifaði þar
unt þá, var ritstjóri ýmissa tímarita og ritaði urmul greina og fyrirlestra.
Guðmundur var lengi bókavörður, síðar bókafulltrúi ríkisins. Hann tók
virkan þátt í stjórnmálalínnu, m. a. í bæjarstjórn ísaljarðar.
Hér er ekki rúm til að fjalla almennt um ævi Guðmundar og störf, enda
ástæðulaust að reyna að keppa við sjálfsævisögu hans. Einnig eru rit Guð-
mundar á sextíu ára tímabili svo mikil að vöxtum og margvísleg, að mér
þykir ekki reynandi að fjalla um þau almennt á þessum vettvangi, heldur
einungis um þau rit sem mér hafa þótt einna merkilegust, en það eru nokk-
ur skáldrit hans og skrif um bókmenntir fyrsta aldarljórðunginn. Uin það
skeið í ævistarfi Guðmundar hefur Stefán Einarsson ljallað ítarlega í 130
bls. ritgerð, „Guðmundur Gíslason Hagalín fímmtugur“. Hér verður því
einungis reynt að sjá í samhengi nokkur þau atriði sem mér virðast mestu
skipta í bókmenntastörfum Guðmundar á tímabilinu frá lokum fyrri
heimsstyrjaldar til loka binnar seinni, en vísað til ritgerðar Stefáns og sjálfs-
asvisögunnar um frekari upplýsingar.
Guðmundur Gíslason Hagalín fæddist að Lokinhömrum í Arnarfírði 10.
okt. 1898. Hann var því nokkurn veginn jafngamall 20. öldinni, eins og
flestir þeir sem mestan svip bafa sett á bana hérlendis, í stjórnmálum og
menningarmálum. Guðmundur ólst upp við helstu störf í búskap og stund-
aði sjó á sumrin, þegar hann var í skóla. Bernskubeimili hans virðist bafa
verið óvenjuríkt að bókum og Guðmundur bafa lesið allt sem bann náði í.
Um fermingu var hann farinn að lesa bækur á norðurlandamálum, m. a.
1 olstoi, auk belstu norrænna höfunda. Einkum segist bann bafa brifist af
borgilsi gjallanda og Jóni Trausta meðal íslenskra böfunda, og minnist þess
siðarnefnda sérstaklega vegna sannra og fjölbreyttra lýsinga hans á lífí ís-
lenskrar alþýðu. l.oks var á bænum „afar gáfuð kerling" og sögufróð, Guð-
ojörg Bjarnadóttir, sem tók sérstöku ástfóstri við drenginn og sagði bonum
ogrynni af sögum. Og eru alþekkt fleiri dæmi af fróðum kerlingum sem