Andvari - 01.01.1985, Qupperneq 60

58
ÖRN ÓLAFSSON
ANDVARI
liöföu mikil áhrif á íslensk skáld á barnsaldri, kunnast er dæmið um Hall-
dór Laxness og ömmu hans. Var Guðmundur sískrifandi og yrkjandi, þeg-
ar á fermingaraldri eins og fleiri fræg skáld. En þá var gert hlé á skrifum
lians að læknisráði! Hann gekk í skóla, síðast í Menntaskólann í Reykjavík,
en hætti þar námi eftir skamma dvöl, tæplega tvítugur. Það er kannski
merkilegast við þá skólagöngu, að þá kynntist Guðmundur ýmsum helstu
menntamönnum landsins, bæði jafnöldrum sínum og eldri mönnum, með-
al annars Unuhússhópinum, sem Halldór Laxness og Þórbergur Þórðarson
hafa gert frægan. Guðmundur las nú þýska heimspekinginn Friedrich
Nietzsche og varð gagntekinn af ofurmennisdýrkun, sem lengi loddi við
hann síðan, - eins og svo marga aðra á þessum tímum. Einna mest ber á því
hjá Einari Benediktssyni.
Guðmundur var ekki nema tvö ár í Reykjavík að þessu sinni. Hann flutt-
ist til Seyðisfjarðar árið 1919 og var þar ritstjóri blaðs íhaldsmanna næstu
fjögur árin (Það hét fyrst Austurland, en síðan Austanfari). Því starfí fylgcli
auðvitað að hann kynntist mörgu fólki, fjallaði um margháttuð efni, og las
enn mikið af erlendum samtímaskáldum. Einkum hreifst hann af Martin
Andersen Nexö, Johannes V. Jensen og Maxim Gorki — af þeim síðasttalda
einkum vegna þess hve snilldarlega honum tókst að lýsa ræfíum og föntum
„og fínna í þeim góðar taugar, án þess þó að fegt a þá hið minnsta." Þetta
sagði Guðmundur að hefði öðru fremur opnað augu sín fyrir kjörum og
lífí smæliugjanna. Þegar hér var komið sögu, var ritstjóri íhaldsblaðsins
orðinn jafnaðarmaður, og var lengi síðan einn af framámönnum Alþýðu-
flokksins. Á árunum 1924—7 dvaldist hann í Noregi og flutti víða fyrir-
lestra um ísland og íslendinga, en frá 1928 var hann bæjarbókavörður ís-
firðinga. Það var skilyrði Alþingis fyrir bókasafnsstyrk til bæjarins, að hvöt-
um Jónasar Jónssonar frá Hriflu'. Á sama hátt var öðru skáldi útvegað
framfæri, Davíð Stefánssyni á Akureyri. Bókavarðarstarfíð varð Guðmundi
m. a. grundvöllur merkilegra athugana á bókmenntasmekk almennings, og
hvernig hann mætti smám saman bæta.2
Skáldskaparstefna
Seyðisfjarðardvölin virðist hafa verið mótunarskeið Guðmundar
Hagalíns. Þar birtust fyrstu þrjár bækur hans, sem mörkuðu braut hans um
langan tíma.
I fyrstu bókitini, Blindsker, 1921, spreytir Guðtnundur sig á ýmsurn bók-
menntagreinum: kvæðum, ævintýrum (sem þá voru mjög í tísku) og smá-
sögum. í þeim mátti sjá nokkurn vísi jjess sem síðar varð aðalsmark Guð-
mundar, það er einkum í veðurlýsinguin og siglinga—. Að mestu er jjessi
bók þó ósjálfstæð, fálmandi tök í henni.