Andvari - 01.01.1985, Qupperneq 64

62
ÖRN ÓLAKSSON
ANDVARI
lýsingu, sem í meginatriðum er sannfærandi. Frægt er að þar tókst Guð-
mundi oft nijög vel upp, einkum í lýsingu á ofviðrum og erfiðum sigling-
um, óvegunt, og á hrjúfri, ómennskri náttúru. Guðmundi lét líka vel að lýsa
sérkennilegum einstaklingum, sem mótast hafa af baráttu við þessi óblíðu
náttúruöfl sem reyna svo mjög á þrek þeirra og hugvit. Sléttmálar sam-
kvæmisverur eru síður áberandi. í þessari aðferð felst það sem margir hafa
túlkað sem einstaklingshyggju, jafnvel hetjudýrkun. Það er sjálfsagt ekki
íjarri lagi, en þess er þá að gæta, að slíkur hugmyndaheimur var samgróinn
því samfélagi, sem Guðmundur gerði skáldskap af. Bent hefur verið á að
Guðmundur virðist hafa sérstakt dálæti á fulltúum gamla tímans, íhalds-
sömum valdamönnum svo sem Melakónginum, Einari konsúl í Brennu-
mönnum, og fleiri mætti lelja.1
Málið
Guðmundur Hagalín markar skáldskaparstefnu sína enn skýrar með ör-
stuttum formála smásagnasafnsins Strandbúar, 1923:
íslenskir skáldsagnahöfundar hafa lítið gert að því að láta persón-
ur sínar tala sem óbreyttast alþýðumál. Má segja, að Jón Thoroddsen
sé þar sérstæður. En ég tel það eigi lítils vert, að farnar séu sem mest
brautir talmálsins. [ . . . ] Þá er ég skrifa sögur, hef ég ósjálfrátt í huga
Vestfirði, vestfirska lífernisháttu og vestfirskt luudarfar. Gleymdum
orðum skýtur upp, þau verða samræm persónunum og krefjast réttar
sínsf’
Fyrsta bók Guðmundar, Blindsker, 1921, var ekki sérkennileg að þessu
leyti, en frá Strandbúum að telja er stefnunni fylgt, enda þótt áhöld séu um
hversu bókstaflega Hagalín fylgdi henni. T. d. lýstu ýmsir Vestfirðingar því
yfir, að þeir könnuðust ekki við þá vestfirsku sem Kristrún í Hamravík tal-
aði.h En því má til svara, að sú persóna á að vera sérkennileg í sínu vest-
fírska umhverfi, og mótast mjög af Vídalínspostillu. Ýmsum þeim sem rit-
dæmdu Sturlu í Vogum (Helga Hjörvar, Pétri Magnússyni, Steindóri Stein-
dórssyni, sjá aftanmálsgrein 16) fannst vel fara á sérkennilegri mállýsku
sögupersóna, en átöldu hitt, að sögumaður skyldi þá hafa sömu sérkenni
í máli og þær höfðu. Persónur Hagalíns tala sérkennilega íslensku, og
vafalítið er það mál byggt á bernskuminningum höfundarins. En ætli hér
gildi ekki hið sama og um aðra eiginleika persónanna, að Hagalín
hnykkir á, leggnr áherslu á hið sérkennilega, fremur en liið almenna. Það
segir raunar lítið um gildi skáldverks, hversu nákvæm eftirmynd það er af
þjóðlífinu, í málfari eða öðru. Eg efast um að nokkurn tíma hafi verið