Andvari - 01.01.1985, Síða 95

ANDVARI
JÓNAS JÓNSSON OG MENNINGARSJÓÐUR
93
í grein sinni fer Jónas Jónsson mörgum orðum um nokkra róttæka rit-
höfunda, sem hann telur hafa notið náðar Alþingis langt umfram verð-
skuldun. Hörðust er atlagan að Halldóri Laxness. Þar sé að vísu um höfund
að ræða, sem hafí mikla hæfíleika, en misnoti þá herfilega í þágu konunún-
ismans.
Sigurður Nordal fær og heldur kaldar kveðjur. Hann hafi „með margra
ára samningi tekið að sér einskonar ritstjórn á sérstöku útgáfuverki um
sjálfstæði íslands, sem bókmenntafrömuðir kommúnistaflokksins gefa út.“
Nú hafi hann jafnframt tekið við því hlutverki að reyna að hindra, að á
komist sú skipan um úthlutun skáldstyrkja, „sem gæti að einhverju leyti
þrengt kosti þeirra rithöfunda, sem eru um lífsskoðun og framkvæmdir
liáðir áróðursdeild valdamanna í framandi stórveldi."
Sigurður Nordal svaraði með grein sem nefndist „Vald og vandi“, og
birtist í Morgunblaðinu 30. janúar 1940. Hann deilir hart á Jónas fyrir það,
að birta opinberlega árásir á einstaka höfunda" rétt áður en hann ætti,
ásamt meðnefndarmönnum sínum, að vinna það vandaverk að úthluta
skáldalaunum. Til þess hefur eflaust ætlast af Menntamálaráði, að Jrað út-
lilutaði rithöfundalaunum eingöngu eftir bókmenntalegum verðleikum, en
ekki eftir pólitískum skoðunum höfundanna eða pólitískum skoðunum á
þeim.“
Sigurður Nordal lýkur grein sinni með Jíessum orðum:
Sigur Menntamálaráðs í Jressu máli var hvorki unninn við atkvæða-
greiðsluna á þinginu né með grein Jónasar Jónssonar. Hann er undir
úthlutuninni kominn. Þá munu verkin tala. Engum getur til hugar
komið að slík úthlutun verði nokkurn tíma gerð svo að öllum líki. En
Jaess vildi ég óska af heilum hug, að Menntamálaráði takist þetta
vandaverk svo vel, úr því að það hefir verið lagt í hendur þess, að
bæði þjóð og þing megi sem best við una og fínni, að valdið hefír ver-
ið fengið þeim, sem eru vandanum vaxnir.
Þegar úthlutun Menntamálaráðs á listamannalaunum sá dagsins ljós í
ársbyrjun 1940, vakti hún miklar umræður og ákafar deilur. Ljóst var, að
tilteknar misfellur höfðu verið lagfærðar. Þannig voru þeir Gunnar Gunn-
arsson ogjóhannes S. Kjarval nú í fyrsta sinn í efstu launaflokkuni. Var
Gunnar raunar settur í sérstakan flokk, ofan við alla aðra. Það sem einkum
kallaði fram mótmæli ogolli deilum, var meðferð ráðsins á launum til Hall-
dórs Laxness og Þórbergs Þórðarsonar. Voru laun Halldórs lækkuð úr
5000 kr. í 1800 kr. og laun Þórbergs úr 2500 kr., einnig í 1800 kr.
Halldór Laxness kvað 1800 krónurnar veittar sér „sem straff og aðvörun
sér til auðmýkingar, samkvæmt opinberum yfírlýsingum formanns ráðsins
í dagblöðum og á Alþingi." Kvaðst hann hafa ákveðið að láta styrkinn