Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1928, Blaðsíða 58

156
Ritsafn Gests Pálssonar.
IÐUNN
fyrnefndu hafa valdið ofurlitlum breytingum bæði á hugs-
unarhætti fólksins og í verki, en hinir síðarnefndu eng-
um. Kjaftakerlingarnar eru nú að mestu sokknar í mann-
fjöldann og ráða ekkert við verkefnið. En klíkurnar hafa
lítið breyst. Eg get ekki ímyndað mér, að allskonar
klíkuskapur hafi nokkurn tíma verið magnaðri en nú.
Ritdómar Gests Pálssonar eru afar-skemtilegir og
sanngjarnir. Mikið hefir verið fárast um það, hversu
ósanngjarn G. P. væri í garð Matth. ]ochumssonar.
Menn þola altaf illa að heyra sannleikann um sig og
sín átrúnaðargoð. Gestur hefir sagt bæði kost og löst á
Matthíasi og á þakklæti skilið fyrir hreinskilnina í því
eins og öðru, sem hann lýsti. Og mikill munur er á
þessum ritdómi Gests, eða aðferð nokkurra ritdómara,
sem bograst við að mæla litlu tá sumra rithöfunda og
segja svo sigri hrósandi, að svona sé maðurinn hár.
Gestu'r Iýsir og kostum Matthíasar með sterkum orðum,
og hann færir dæmi til og rök fyrir hvorutveggju.
Æfisögu og sálarlífi Gests verður sjálfsagt ekki betur
lýst, en Einar Kvaran gerir. En ekki kann ég við þessa
slúðursögu um andlát Gests í ritgerðinni. Hún mætti
víst deyja út. Okkur varðar ósköp lítið um það, hvort
höfundar hennar voru Heimskringlu-menn eða þeir
Lögbergs-menn. En eftir þessu virðist sjálf sagan vera
sönn. Það, sem mestu máli skiftir og við vitum fyrir víst
er það, að Gestur hefir farið illa með sjálfan sig og
aðrir farið illa með hann. Hann hefir flæmst af landi
burt fyrir skilningsleysi samtíðar sinnar og aldrei verið
metinn að verðleikum, meðan hann lifði, og sáralítil eða
engin laun verið boðin fyrir sín meistaralegu ritverk.
Gesti hefir auðsjáanlega þótt gott að tala um skáldskap.