Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1928, Blaðsíða 59

IÐUNN
Ritsafn Gests Pálssonar.
15T
Hann harmar það mjög, að ekkert íslenskt skáld má
gefa sína náttúru alveg skáldskapnum á vald og segir,.
að þau gangi með blýlóð á báðum fótum. »Og blýlóðin
eru daglegt brauð«. Hvað ætli hann hafi þá hugsað um
sjálfan sig? En hér mætti hann ekki öðru en hinum
þjóðlegu skoðunum Jóns á Ystafelli og var rekinn út á
gaddinn.
Og víst er það, að ef þessi fyrirhugaða ríkis-útgáfa
hefði verið sest á laggirnar á dögum Gests, þá hefðu
forráðamenn hennar, efstu menn þess aldarháttar, sem
hann réðst á, ekkert gefið út eftir hann fyr en hann
var löngu dauður. Og hann hefði átt enn þá helmingi
verri aðstöðu heldur en þó annars var.
Það er lítil þörf að tala hér mikið um sögur G. P.
Um þær hefir svo margt verið ritað og rætt. En ég er
i þeim flokki, sem tekur þær fram yfir allan síðari alda
söguskáldskap íslendinga. Það er ekki gott að skýra frá
því, hvernig á því stendur, að einhver saga er góð. Það
er oft eins og að rífa í sundur blóm til þess að sjá
fegurð þess. Þeir víla það auðvitað ekki fyrir sér, þessir
sprenglærðu Laxnessungar. Þeir tala um byggingu sög-
unnar, grunn, hæðir, turn sögunnar o. s. frv. Þeir, sem
geta kent hverjum manni til skálds á hálftíma, bygt alt
»húsið«, jafnvel skapað mann — sálarlausan — í snarhasti.
Ef ég reyni að gera mér grein fyrir því, hvernig á
því stendur, að sögur Gests eru svo hrífandi, sem þær
reynast mér, þá er það ástríðumagn skáldsins sjálfs, sem
rennur eins og sjóðheitur straumur undir allri frásögn-
inni og laugar hjarta lesandans. Mér þykja sögur G. P.
bestar fyrir það, hversu óvenju-mikill sannleikur er í
þeim fólginn. Mannlífinu er þar svo rétt lýst, samúðin
með smælingjunum er svo innileg og djúp, hreinskilnin