Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 88
86
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
ÓLAFUR ÞÓR RAGNARSSON
ÞANKAR UM FARMENNSKU
Lega íslands og hnattstaða
gerði það að verkum frá
upphafi, að við urðum mjög
háðir siglingunum. Frá upphafi vega
teljast Islendingar miklir sæfarar og
þóttu góðir af sjálfum sér, og má
vitna til stórra frásagna þar að lút-
andi. Síðan kom þetta mikla myrkur
í sögu okkar, þegar við misstum
sjálfstæðið og getuna til að standa á
eigin fótum. Siglingar okkar lögðust
niður og gerðumst við kolbítar á
þessu sviði sem og öðru. Urðum að
treysta á drottnunarþjóðina með út-
vegun þess litla sem okkur þótti
hæfa. Var þá undir hælinn lagt hvað
og hvernig það barst til landsins.
Alltaf munu þó Mörlandar hafa beð-
ið með væntingu eftir „bakkaskip-
um“ sem og öðrum slíkum.
Svo liðu aldir og okkur óx ásmeg-
inn. Þegar kemur fram á þessa öld
urðu miklar hræringar í þjóðlífinu.
Með vaxandi þjóðerniskennd og
getu til verka á mörgum sviðum var
þess skemmst að bíða að við eignuð-
umst aftur okkar eigin skip. Verður
ekki í móti mælt að viljinn til verka á
þessu sviði átti stóran þátt í að
þjappa landanum saman og auka
þjóðerniskenndina. Sá stórhugur
sem á eftir fylgdi er einn hornsteinn-
inn í sögu okkar. Við eignuðumst
fley og fagrar árar enn á ný.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan þessi saga gerðist. Miklar fórn-
ir færðar, en oft á tíðum unnin stór
afrek. En hver er staðan í dag, og
hver er framtíðin? Leggst íslensk
farmennska niður fyrir fullt og fast,
eða getum við rétt krafsað í bakk-
ann? Sjálfsagt verður lítið um svör,
eins og oft þegar stórt er spurt. En
verðum við ekki samt að spyrja og
reyna að svara.
Hvers vegna hefur þróunin orðið
á þann veg sem orðið er, og hvar
liggur sökin? Hvers vegna fjölgar sí-
fellt erlendum leiguskipum? Hvers
vegna fækkar sífellt í áhöfnum
skipa? Hvers vegna fjölgar svo gífur-
lega bótaskyldum slysum um borð í
íslenskum skipum, þrátt fyrir aukna
öryggisfræðslu og mikla aukningu
öryggistækja um borð og tæknibylt-
ingu í tækjum til skipsstjórnar. Vor-
um við kannski betur settir með segl-
in og árarnir, þrátt fyrir allt.
Ég er ansi hræddur um að þarna
eigi margir sök að máli og verða þó
ekki allir upp taldir. Útgerðar-
mafían á þarna náttúrlega stærsta
sök, en er sjómannastéttin ekki sjálf
líka sakhæf? Hefur hún ekki sjálf lát-
ið viðgangast nær takmarkalausa
fækkun í áhöfn? Skyldi ekki einhver
gróðavon hafa verið með í spilinu!
Hefur öryggisþátturinn ekki verið
látinn líða fyrir einhverja ímyndaða
kauphækkun?
í dag er staðan þannig að lítið má
útaf bera til þess að allt fari í steik.
Mönnunarreglurnar eru orðnar slík-
ur óskapnaður, að í raun og veru
gegnir hver og einn mörgum störfum
um borð. Og í öllu þessu írafári hef-
ur enginn tíma til að segja nýliðum
til, hvorki í starfi eða öryggisfræðslu.
Enda verða slysin eftir því. Sú slysa-
bylgja sem riðið hefur yfir íslenska
sjómannastétt á næstliðnum árum er
hrikaleg og öllum til vansa. Síðan
koma spekingar, sem sumir hverjir
hafa aldrei migið í saltan sjó, og
kveða upp sinn „Salómonsdóm“
sem oftast hljóðar þannig: „Þarna
urðu mannleg mistök“. Og það er
látið nægja — punktur og basta. Það
er lítið sem ekkert gert til að kryfja
málin til mergjar, og meðan svo er
og verður, halda slysin áfram að ger-
ast. Kann þá enginn orðið að
skammast sín. Og hirði það hver sem
hirða vill.
Ólafur Þór Ragnarsson, varðstjóri í varðskýli Landhelgisgæslunnar á Ingólfsgarði.