Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 154

152
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
hægt væri aö hefjast handa og reisa
loftskeytastöð í Reykjavík. En
Hannes Hafstein ráðherra sigldi
hægan byr í þessu máli, og ekki er að
sjá að á ráðherratímabili hans frá
1912 til 14, hafi hann gert nokkuð í
málinu.
Fyrsti íslenski loftskeytamaður-
inn, Vilhjálmur Finsen, er nú kom-
inn heim. Hann stofnar „Morgun-
blaðið" sem kemur út í fyrsta sinn 2.
nóv. 1913. Hann var ristjóri þess og
eigandi ásamt Ólafi Björnssyni rit-
stjóra, þar til hann seldi blaðið 31.
des. 1921, en það er önnur saga. Eins
og að vænta mátti af fyrrverandi
Marconimanni var Finsen fullur af
áhuga fyrir loftskeytamálinu. f*að er
ekki liðinn nema mánuður frá því
blaðið hóf göngu sína, að Finsen
greinir frá því að ráðherra ætli að
taka lán hjá Mikla norræna, til síma-
lagninga innanlands og til þess að
láta reisa loftskeytastöð í Reykjavík.
En ekkert gerist.
Vonsvikinn spyr því Finsen í blaði
sínu í júnímánuði 1915: „Hvenær
ætla íslendingar að eignast loft-
skeytastöð?". Fað var ekki að undra
að Marconimaðurinn Finsen væri
orðinn langeygur eftir að eitthvað
færi að gerast í málinu, þar sem frétt-
ir höfðu borist um það, að Danir
hefðu í huga að láta reisa tvær loft-
skeytastöðvar í Færeyjum.
Breskir togaraeigendur voru fljót-
ir að sjá hvaða þýðingu loftskeyta-
tækin gætu haft fyrir togarana, bæði
sem öryggistæki og síðast en ekki
síst, til að miðla aflafréttum á milli
skipa. Hellyers-útgerðin reið á vaðið
og lét setja loftskeytatæki í togara
sinn „Caesar" 1913. Þetta var að
sjálfsögðu Marconistöð, sendirinn
3000 watta neistasendir og áætlað
langdrægi stöðvarinnar um 270 sjó-
mílur. En það áttu eftir að líða 7 ár
þangað til íslenskur togari fékk loft-
skeytastöð.
Á árunum 1912—14 var stofnun
Eimskipafélags íslands undirbúin.
Sveinn Björnsson, Jónssonar ráð-
herra, var einn af forgöngumönnum
þess og aðalhvatamaður. Það má að
miklu leyti þakka framtaki hans og
forustu að svo giftusamlega tókst til,
að félagið gat tekið til starfa áður en
Vilhjálmur Finsen, fyrsti lærði loftskeyta-
maðurinn á Norðurlöndum.
ógnir heimsstyrjaldarinnar fyrri
skullu yfir þjóðina.
Eimskipafélagið var nú að láta
smíða tvö fyrstu skip sín í Köben-
havns Flydedok & Skibsværft, Gull-
foss og Goðafoss. Ákveðið var að
útbúa þessi skip með loftskeytatækj-
um og voru væntanlegir skipstjórar
skipanna sendir á loftskeytaskóla til
að geta annast loftskeytastörfin um
borð. Sigurður Pétursson var ráðinn
skipstjóri á Gullfoss og lauk loft-
skeytaprófi frá Loftskeytaskólanum
í Svendborg árið 1914. T. Júlíus Júl-
iníusson var ráðinn skipstjóri á
Goðafoss. Hann lærði hjá dönskum
sjóliðsforingja í Nyboder og náði 80
stöfum á loftskeytaprófinu frá skól-
anum í Holmen árið 1915. Friðrik
Halldórsson fyrrv. form. F.Í.L.
greinir frá því í Umburðarbréfi fé-
lagsins, að Goðafoss hafi fengið loft-
skeytastöðina á undan Gullfossi:
„Júní 1915: Loftskeytastöð tekin í
fyrsta sinn til afnota í íslenzku skipi,
e. s. Goðafossi. Tækin voru af
Marconi gerð 1,5 Kw. hverfineista-
braut. í nóv. sama ár voru samskon-
ar tæki sett í e.s. Gullfoss".
Goðafoss fékk kallmerkið OZS,
en Gullfoss OZU.
Skipstjórarnir starfræktu loft-
skeytastöðvarnar til að byrja með,
en þegar skipin hófu Ameríku-sigl-
ingar skömmu síðar giltu þau lög þar
í landi, að farþegaskip fengu ekki að
fara úr höfn þar, nema að vera útúin
Friðbjörn Aðalsteinsson, forstjóri loft-
skeytastöðvarinnar.
loftskeytatækjum og að tveir loft-
skeytamenn væru á hverju skipi og
að minnsta kosti annar þeirra með 1.
fl. próf. Voru þá ráðnir danskir loft-
skeytamenn á skipin og gegndu skip-
stjórarnir starfi II. loftskeytamanns,
þegar sérstakir loftskeytamenn
fengust ekki.
Það þarf því engan að undra, þó
Sveinn Björnsson geri fyrirspurn á
Alþingi í júlímánuði 1915 hvað líði
loftskeytastöð í Reykjavík.
Einar Arnórsson, sem gegndi ráð-
herraembættinu um þessar mundir,
svaraði fyrirspurninni. Hann gerði
grein fyrir vissum takmörkunum á
því að reisa loftskeytastöð á íslandi,
vegna samninganna við Mikla nor-
ræna ritsímafélagið, og að ekki hefði
náðst samkomulag um stærð og
langdrægi slíkrar stöðvar. En það
væri algjört lágmark að stöðin gæti
þjónustað skip allt í kring um landið,
og jafnvel það orkumikil að geta
dregið til Ameríku. Hann lét þess
getið m.a. að peningar af láninu frá
1913 væru til, en að aldrei hafi verið
nefnd nein sérstök upphæð til bygg-
ingar á loftskeytastöð.
í janúarmánuði 1916 heldur Frið-
björn Aðalsteinsson símritari til
Noregs, stundaði hann síðan nám í
loftskeytafræði á Bergenradíói
(Rundemannen). Norski flotinn
fékk fyrstu loftskeytastöðvarnar
1905. Fimm árum síðar var komið á
loftskeytasambandi milli eyjunnar