Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 190

188
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
stopparanum; svo fór báturinn
máski snögglega af stað, þegar hon-
um var hnykkt til á skorðunum og
bökum skipshafnarinnar, þá gat
rykkurinn orðið gífurlega mikill,
þegar strengdi á stopparastrengnum
og hann hrokkið. Þessu lýsir Finn-
bogi svo:
„Báturinn rann þá með feikna
hraða niður fjöruna. Mennirnir
reyndu að forða sér frá honum til
þess að lenda ekki undir honum er
hann félli á síðuna. Dæmi vissi ég
þess, að mönnum tækist að fylgja
bátnum eftir og styðja hann réttan
þar til hann lenti í grjóti með hælinn
og stöðvaðist sjálfkrafa. En þetta var
mjög hættulegt, þótt það tækist í fá-
um tilfellum. Þegar svona atvik
komu fyrir, var skorðumönnunum
mest hætta búin, einkum ef þeir
stóðu framan við skorðu og settu
öxlina undir í ofansetning. Gátu þeir
þá lent í milli báts og skorðu og ekki
losað sig og urðu undir bátnum að
meira eða minna leyti og limlestust.
Þetta kom nokkrum sinnum fyrir.“
En þetta kemur ekki fyrir í okkar
ofansetningi nú og við höldum áfram
að fylgjast með stopparamanninum.
Þegar pelarnir fóru að slitna,
mynduðust djúpar skorur í þá, og
vírnum hætti til að festast í þeim eða
renna illa til í neðstu brögðunum. Þá
var betra að losa um brögðin með
gát, ef ekki átti að koma slinkur á
bátinn, þegar losnaði um vírinn.
Mikill rykkur á vírnum gat slitið
hann, eins og lýst hefur verið, en
minni háttar slinkur gat skekkt bát-
inn og kastað honum á mennina, svo
að þeir misstu vald á honum og hann
félli á hliðina. Pað var einnig hætt
við slysum af þessum orsökum.
Stopparamaðurinn hafði hjá sér
eina handlugt til lýsingar og var nú
engin skjannabirta afhenni. Nokkur
vandi gat verið að greina rétt skipan-
ir formannsins neðan úr fjörunni,
einkum þegar margir vóru að setja
ofan í einu. Áríðandi var þá að
greina þær rétt. Ef ekki var stoppað
um leið og formaðurinn kallaði
„stopp“, gat báturinn farið fram af
hlunni og festst í grjótinu, og þá
reynzt erfiðleikum bundið að ná
honum aftur á hlunn í hælinn, jafn-
vel formanninum, sem horfði á hina
bátana renna niður við hliðina á sín-
um. Þegar báturinn var kominn nið-
ur úr mesta brattanum, fækkaði
stopparamaðurinn brögðum og stóð
klár að því að gefa snarlega upp,
þegar formaðurinn kallaði, báturinn
mátti alls ekki festast í fjöruborðinu
um leið og hann átti að renna á flot.
Sá, seni húkkaði stopparakróknum
úr stefnislykkjunni, varð að fá
snöggan slaka. Fyrir kom, að ekki
tókst að húkka úr um leið og bátur-
inn rann á flot, og þá dró hann með
sér krókinn í sjó fram. Þetta gat kost-
að að það þyrfti að brýna bátnum
aftur.
Listin að styðja var fólgin í því að
halda bátnum í fullu jafnvægi. Kjör-
dragið var 3^1 tommu járndrag og á
því rambaði báturinn. Það var í raun
hið tæknilega meginatriði í setningi
allt að 9 tonna báta með þungum
vélum, að halda bátnum í algeru
jafnvægi á þessu mjóa kjöldragi. Ef
þessum stóru og þungu bátum veitti
nokkuð sem nam, þá réðist ekkert
við þá. Það var hlutverk skorðu-
mannanna að halda þeim í jafnvægi,
ekki sízt þegar þeir vóru einir að
styðja, eins og oftast í uppsetningi.
Skorðurnar vóru að gildleika
ámóta og girðingastaurar og slétt-
heflaðar með járnskó á neðri enda,
en krók á þeim efri, og lék hann í
járnkeng eða auga, sem var í endan-
um á flötu og aflöngu járni, sem bolt-
að var í gegnum efstu súðarborðin,
og náði augað rétt fyrir skammdekk-
ið. Lengd skorðunnar réðst af hæð
bátsins. Hún var það löng, að ca. 30
gráðu horn væri milli hennar og báts-
síðunnar. Hún lá því jafnan á ská út
frá bátnum. Skorðumaður stóð fyrir
aftan skorðu í ofansetningi, en fyrir
framan hana í hífingu, og hann varð-
ist að setja öxlina undir skorðuna. Ef
hann gerði það, átti hann á hættu að
klemmast á milli skorðu og síðu, ef
báturinn féll á hliðina. Hann lét því
skorðuna liggja á upphandlegg og
lagði framhandlegginn yfir hana og
stóð þannig laus við hana.
Með þessum hætti hafði hann gott
vald á henni og gat gripið til með
lausu hendinni, ef þurfti. Hann lét
skorðuna jafnan vísa eilítið aftur-
með í ofansetningi, en frammeð í
hífingu, vísa í hreyfingarstefnuna.
Ef honum fannst bátnum vera að
veita það mikið á sig, að hann myndi
ekki hafa krafta til að baka hann af
sér, beitti hann skorðunni, lét hana
járna við í stein.
Þar sem þessum stóru bátum mátti
svo lítið veita, til þess að mennirnir
réðu ekki við þá, urðu skorðumenn-
irnir að hafa, eiginlega í bakinu,
mjög næmt skyn fyrir jafnvægi báts-
ins. Þeir stóðu því laust við bátinn,
rétt lögðu bakið að honum, þegar
hann var alveg réttur, og fundu
þannig betur, ef bátnum fór að veita
á þá, og vóru þá viðbúnir að spyrna
við fótum og beita afli sínu og skorð-
unni, ef þeir réðu ekki við að rétta af
sér með fótum og baki.
Góðir stuðningsmenn notuðu
skorðurnar sem minnst, einkum ef
um samæfða menn var að ræða.
Ovaningum og þeim sem hræddir
vóru og taugaóstyrkir, hætti til,
þegar þeim fannst báturinn vera að
koma á sig, að beita skorðunum í
ótíma, og „svína“ sem kallað var á
mótstuðningsmanninn. Þar sem
skorðan var lengri en nam hæðinni á
bátnum, gat klaufaleg beiting skorð-
unnar orðið til að kasta bátnum yfir
á hinn manninn, þegar báturinn seig
í skorðuna í ofansetningi eða hífðist
framá hana í uppsetningi. Það hlaut
að gerast svo, vegna þess að hún var
látin vísa á ská í hreyfingarstefnuna.
Þannig var hún alltaf til taks. Þegar
báturinn hífðist eða seig, rétti skorð-
an hann um leið og hún vísaði beint
útaf síðunni, endi hennar varð þá að
liggja hæfilega langt frá síðunni,
annars þvingaði skorðan vegna
lengdar sinnar, bátinn yfir lóðlínu
(kastaði honum yfir).
Finnbogi segir um stuðnings-
mennina og þá fyrst og fremst
skorðumennina, sem vóru stundum
einir, svo sem í hífingunni:
„Það lætur að líkum, að setning-
arnir vóru slæmir fyrir bakið, eink-
um mjóhrygg og lendar, því að þar
hvfldi báturinn mest og þyngst á
(menn notuðu nefnilega gjarnan fæt-
urna fyrir skorður. Höf.) Oft vóru
menn með marið og fleiðrað bak eft-
ir setning. Vildu fáir til lengdar vera
skorðu- og stuðningsmenn, því að á