Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 168

166
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
FJÁRVEITING ÁKVEÐUR UMSVIFIN
RÆTT VIÐ GUNNAR BERGSTEINSSON
au fara nú að nálgast fjörutíu
árin sem Gunnar Berg-
steinsson hefur starfað hjá
Landhelgisgæslunni og Sjómæling-
um ríkisins. Hann fæddist í Reykja-
vík 29. ágúst 1923, sonur hjónanna
Ragnhildar Magnúsdóttur og Berg-
steins Jóhannessonar múrarameist-
ara. Hann lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1942,
en hugurinn stefndi á sjóinn og varð
ekki úr frekara námi fyrr en styrjöld-
inni lauk. Þá hélt Gunnar utan og
innritaðist í Sjökrigsskolen í Osló.
Þar var hann við nám og störf næstu
fimm árin, lauk sjóliðsforingjaprófi
og var á ýmsum skipum norska flot-
ans, tundurspillum og korvettum, en
kynnti sér sérstaklega eftirlits- og
gæslustörf.
„Þegar ég kom heim 1950 hóf ég
störf hjá Landhelgisgæslunni, fyrst
sem stýrimaður á varðskipunum og
smávegis á strandferðaskipunum, en
Landhelgisgæslan heyrði þá undir
Skipaútgerð .ríkisins. Þegar Land-
helgisgæslan varð sjálfstæð stofnun
1952 og Pétur Sigurðsson sjóliðsfor-
ingi var ráðinn forstjóri, fór ég í land
og gerðist hans aðstoðarmaður,
jafnframt sem ég tók að vinna að
sjómælingum — og var svo háttað
mínu starfi allt framundir 1970. Þá
voru tengsl milli Sjómælinga ríkisins
og Landhelgisgæslunnar að mestu
rofin og ég tók að sinna sjómæling-
um einvörðungu sem forstöðumað-
ur stofnunarinnar. Áratug síðar kom
ég aftur til starfa hjá Landhelgisgæsl-
unni er ég tók við af Pétri sem for-
stjóri 1981.
Upphaf Landhelgisgæslunnar má
rekja til Landhelgissjóðs íslands sem
stofnaður var 1913. Tilgangur hans
var að safna fé til þess að geta byggt
varðskip. Danir önnuðust þá land-
helgisgæslu hér við land undir
dönskum fána og í sambandslögun-
um 1918 var kveðið á um að svo
skyldi vera meðan samningurinn
væri í gildi, þ.e. til 1944, — eða „þar
til ísland kynni að úkveða að taka
hana í sínar hendur að öllu eða
nokkru leyti á sinn kostnað, “ eins og
sagði í lögunum.
Árið 1920 kom Þór til landsins,
skip Björgunarfélags Vestmannaey-
inga, og þrem árum seinna var sett á
hann fallbyssa og skipið þá notað til
gæslu með öðrum störfum. Ári síðar
hófst svo smíði fyrsta varðskipsins
sem sérstaklega var smíðað fyrir ís-
lendinga. Það var Óðinn sem kom til
landsins 23. júní 1926. Skömmu síðar
keypti ríkissjóður Þór af Vest-
mannaeyingum. Eiginleg íslensk
landhelgisgæsla hefst svo 1. júlí 1926
með þessum tveimur skipum sem þá
lögðu úr höfn — og telst það stofn-
dagur Landhelgisgæslu íslands. Síð-
an var Ægir byggður 1929.
Sett voru lög um varðskip ríkisins
og skipverja þeirra 1935, en fyrstu
árin má segja að skipherrarnir hafi
gert þau út undir yfirstjórn dóms-
málaráðuneytisins; það voru skip-
herrarnir sem réðu áhafnir á varð-
skipin og sáu um uppgjör og annað
er laut að rekstri þeirra. Við stofnun
Skipaútgerðar ríkisins 1930 var
henni falin rekstur varðskipanna og
er Pálmi Loftsson forstjóri Gæslunn-
ar frá þeim tíma til 1952 að hún er
gerð að sjálfstæðri stofnun, sem fyrr
er sagt og Pétur Sigurðsson skipaður
hennar sérstaki forstjóri. Landhelg-
isgæslan var þó áfram í fjárhagsleg-
um tengslum við Skipaútgerðina,
sem sá um bókhald og fjármál henn-
ar að verulegu leyti, alveg fram und-
ir 1984, en þá voru tengslin loks að
fullu rofin.
s
Ilögunum um Landhelgisgæslu
íslands frá 1967 segir að mark-
mið hennar sé eftirfarandi:
a) Aðhafameðhöndumalmenna
löggæslu á hafinu umhverfis ís-