Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Blaðsíða 10

Ræður rektors Háskóla íslands
Afhending prófskírteina 24. október 1981
Kœru kandídatar.
Við komum hér saman til að staðfesta
með hátíðlegum hætti þann árangur, sem
þið hafið sýnt hér í háskólanum. Sum ykkar
ljúka nú formlegri skólagöngu, sem hefur
staðið frá 6 eða 7 ára aldri. Aðrir munu
halda áfram. Svo lengi lærir sem lifir.
Námstíminn er orðinn drjúgur partur úr
ævinni, og sum ykkar eiga börn í skóla.
Því fer fjarri, að nám sé frjáls gæði. Til-
kostnaður er svo mikill, að í mörgum lönd-
um í kringum okkur hefur þótt nauðsynlegt
að takmarka aðgang að háskólanámi eða
hækka námsgjöld. Er þá ómældur sá kostn-
aður, sem hver einstaklingur verður að
standa straum af meðan hann er í námi, og
þær fórnir, sem fjölskyldan verður oft að
færa.
Nýlega hefur verið lagt fram á Alþingi
fjárlagafrumvarp fyrir árið 1982. í þeirri
fjárveitingu, sem þar er gert ráð fyrir til há-
skólans, er lokað augunum fyrir því, að
nemendum hefur fjölgað um 500 á þremur
árum. Fjölgunin ein slagar upp í fjölmenn-
ustu menntaskóla, og er t.d. meiri en tala
námsmanna í öllum skólum að Laugar-
vatni. Það er því greinilegt, að háskólinn
verður að fá meira fé til rekstrar en fjár-
lagafrumvarpið gerir ráð fyrir, þótt ekki
væri nema vegna þessarar fjölgunar nem-
enda.
Þetta brennur svo heitt á okkur, að ég get
ekki látið hjá líða að minna ykkur á kostnað
vegna ykkar eigin náms og þeirra, sem á
eftir koma. Nú farið þið að skila arði af
fjárfestingunni, greiða skatta og finna fyrir
byrðinni af því að koma ykkar eigin börnum
á legg og til manns.
Mér er það hugstætt, sem grunnskóla-
ker.nari sagði á foreldrafundi nýlega, að
börnin væru öll vel læs og skrifandi, en
helmingur tímans í fyrstu bekkjunum færi í
það að kenna þeim að umgangast hvert
annað. Ég vona, að æðra nám ykkar verði til
þess að stuðla að góðri umgengni í þjóðfé-
laginu, virðingu ykkar hvers fyrir öðru,
umburðarlyndi og sjálfstrausti, reistu á
þekkingu, án hroka gagnvart vanþekkingu,
og á trúnni á manninn sjálfan.
En hvað er maðurinn? Hverjir erum við?
Mönnum kann að koma það á óvart, að
auk líffræðinnar, sem leitar uppruna lífs,
fást tvær greinar við rannsóknir á því sviði,
heimspekin og guðfræðin. Fáar greinar, ef
nokkrar, hafa verið jafnfjarri miðdepli í
áætlanagerð hinna síðari ára.
Segja má, að þessar tvær elstu vísinda-
greinar hafi ávallt verið að fást við þessar
spurningar. Og þótt efla beri rannsóknir á
öllum sviðum raunvísinda og mannlegra
fræða, skal þessum fræðigreinum ekki
gleymt, því að þær fjalla um manninn í
dýpsta skilningi. Þær vilja m.a. spyrja:
Hverjir erum við íslendingar? Hver eru þau
verðgildi, sem við viljum reisa líf okkar á?
Hvert skulum við stefna?
Það fer ekki á milli mála, að þessar
spurningar eru mjög ofarlega á dagskrá með
þjóðinni. Það er brýnt, að þess sannleiks sé
leitað, sem gefur svör við þeim. Enda varðar