Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Blaðsíða 46

44
Árbók Háskóla íslands
isfræði og er þess vegna illa í stakk búið til
að hagnýta þá möguleika, sem ónæmis-
fræðin býður upp á. Læknadeild er ljóst að
hér stefnir í óefni, ef ekki er skjótt við
brugðið.
Þjónusta fyrir sjúklinga
Stór hluti landsmanna þarfnast ónæmis-
fræðilegra rannsókna, sem ekki er enn hægt
að gera hérlendis. Of langt er að telja upp
alla þá sjúkdóma, sem um er að ræða, og
verður látið nægja að benda á fimm mikil-
væga sjúkdómaflokka.
Ofnœmi. Könnun, sem gerð hefur verið
hér á landi, bendir til þess að 30—40 af
hundraði landsmanna þurfi einhvern tíma á
ævinni á ónæmisfræðilegri rannsókn að
halda einvörðungu vegna gruns um of-
næmi. Þá er atvinnuofnæmi vaxandi
vandamál í sambandi við margvíslega
efnaúðun og rykmengun. Þekktasti sjúk-
dómurinn af þessu tagi er hlöðumæði
(farmer’s lung disease) í bændum, en fólk
sem vinnur við rykmengandi stóriðju þarf
einnig að eiga aðgang að ónæmisfræðilegri
rannsóknamiðstöð vegna þess að kisill og
ýmis málmsambönd geta valdið alvarlegu
ofnæmi í öndunarfærum og húð. Auknar
kröfur um hollustuhætti á vinnustöðum
kalla á bætta aðstöðu til þess að greina þessa
sjúkdóma.
Liðagigt og skyldir bandvefssjúkdómar.
Þessir sjúkdómar eru einnig mjög algengir,
og þeir verða ekki heldur greindir á full-
nægjandi hátt nema með ónæmisfræðileg-
um prófum. Ennfremur kallar lyfjameðferð
þessara sjúklinga á stöðugt ónæmisfræðilegt
eftirlit um lengri eða skemmri tíma, ef hún á
að vera nægilega örugg.
Mergbilun og hvítblœði. Mergígræðsla og
ný lyf eru að gerbreyta lífshorfum fólks með
þessa sjúkdóma, sem voru áður nær alltaf
banvænir. Mergígræðsla er tiltölulega ein-
föld í framkvæmd, en undirbúningur og
eftirmeðferð krefjast m.a. góðrar aðstöðu til
ónæmisfræðilegra rannsókna. Þessa aðgerð
er í dag ekki hægt að gera hérlendis, en
örfáir sjúklingar hafa verið sendir utan í
þessu skyni. Undirritaður telur þó afar
hæpið, að hægt sé að sækja þessa þjónustu
að nokkru ráði til annarra landa, meðal
annars vegna þess að sjúklingamir þurfa að
vera í sótteinangrun í a.m.k. 6—8 vikur eftir
aðgerðina.
Krabbamein. Árangur í krabbameins-
lækningum takmarkast að verulegu leyti af
sýkingum, sem sjúklingarnir fá vegna þess
að krabbameinsmeðferðin lamar ónæmis-
kerfi þeirra. Stór hluti krabbameinssjúkl-
inga deyr úr slíkum sýkingum og virðist því
nauðsynlegt, að jafnhliða þeim fram-
kvæmdum, sem fyrirhugaðar eru til þess að
gefa krabbameinssjúklingum kost á áhrifa-
ríkri meðferð, verði sköpuð aðstaða til að
fylgjast með þeirri ónæmisbæklun sem
meðferðin orsakar.
Fléltusjúkdómar (immune complex dis-
eases) eru margvíslegir og sumir banvænir,
nema gripið sé til blóðhreinsunar í tæka tíð.
Þessir sjúkdómar verða ekki greindir á full-
nægjandi hátt né virkni þeirra metin nema
með ónæmisfræðilegum prófum, sem ekki
er ennþá farið að gera hérlendis.
Fyrirhuguð
rannsóknaverkefni
Eftirtalin rannsóknaverkefni voru í umsjá
undirritaðs meðan hann starfaði við St.
Mary’s læknaskólann í Lundúnum. Verður
reynt að vinna áfram að þessum verkefnum
hérlendis eftir því sem aðstaða og rekstrarfé
leyfir.
Ónæmisfrœðilegir orsakaþœttir liðagigtar.
Unnið hefur verið að þessu verkefni í sam-
vinnu við Jón Þorsteinsson yfirlækni á
Landspítalanum, gigtarlækna St. Mary’s
sjúkrahússins og Erfðafræðideild Blóð-
bankans. Ingvar Teitsson læknir mun bráð-
lega verja doktorsritgerð við Lundúnahá-
skóla um ónæmisfræðilega hluta þessa
samvinnuverkefnis. Jón Þorsteinsson upp-
götvaði fyrir nokkrum árum stóran ættboga,
sem hefur aukna tíðni af gigtarsjúkdómum.