Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Blaðsíða 15

Ræður rektors Háskóla íslands
13
Verður þessa vart á æ fleiri sviðum og með
meiri þrýstingi en endranær, vegna þess hve
sundur hefur dregið í launum með háskóla-
kennurum og háskólamenntuðum mönnum
á hinum frjálsa markaði. Ef við bætist bág
rannsóknaraðstaða, er ekki að sökum að
spyrja. Bestu mennirnir sækja ekki að há-
skólanum, og þeir gerast honum fráhverfir,
sem fyrir eru, leita á önnur mið eða stunda
launadorg úti í bæ, sem bitnar á fræðslu-
hlutverki þeirra og fræðimennsku.
Háskóli íslands er nær eina stofnunin í
þessu landi, sem heldur á loft grunnrann-
sóknum og stundar þær. Hann snertir hverja
einustu fjölskyldu í landinu með einhverj-
um hætti. Verður því ekki trúað, að alþing-
ismenn vilji að háskólakennsla og háskóla-
rannsóknir verði andlaus flatneskja.
Allur samanburður er hættulegur, sér-
staklega ef hann snertir hagsmuni einhvers.
Ég get samt ekki látið hjá líða að minnast á
aukin togarakaup, sem flestir eru sammála
um, að verða ekki til að auka þann afla er á
land verður dreginn. Ef reiknað er með, að
nýr skuttogari kosti 30 millj. króna í rekstri á
ári, að meðtöldum afskriftum, og 20 menn
séu á skipinu, kostar togaraplássið l,5
milljónir á mann á ári. Sé litið á rekstrar-
fjárveitingar Háskóla íslands kostar náms-
vistin að meðaltali um 35 þúsund krónur á
ári á nemanda. Til að fá raunhæfan saman-
burð þurfum við að bæta við afskriftum og
námslánum, sem við reiknum með að þurfi
að greiðast aftur á sama veg og lán fyrir
togurum. Sé þetta gert, verður heildar-
kostnaður á nemanda um 80 þúsund krónur
á ári. Það er l/20 af togaraplássi. Sé litið á
10 togara, er kostnaðurinn 300 milljónir
króna á ári, og mér telst til, að árlegur
kostnaður við rekstur háskólans með 3600
nemendur, að afskriftum af öllum bygging-
um og námslánum meðtöldum, sé örugg-
lega lægri en þessi tala, og væri það, þótt
mun betur væri að honum búið. Ég læt svo
áheyrendum og alþingismönnum eftir að
meta, hvort muni auka þjóðarframleiðsl-
una, almenna hagsæld og vellíðan meira í
þessu landi, vistun hér í skólanum eða aukin
sókn þessara 10 viðbótarskipa.
I þessu sambandi má einnig geta þess, að
háskólaráð fer með vald til fjöldatakmark-
ana í nokkrum greinum, að fengnum tillög-
um deilda og námsbrauta. Er þetta vanda-
samt hlutverk. Háskólaráð hefur reynst því
vaxið, og hefur ráðið unnið í trausti þess, að
það hafi jafnframt víðtækt vald til þess að
bæta kennsluaðstöðu og ákveða, hvort og
hvenær taka skuli upp kennslu í nýjum
greinum.
Rannsóknamál
Tóm til rannsókna hefur ekki gefist sem
skyldi vegna mikils kennsluálags og stjórn-
unar, og ekki síst vegna þess, að nemendur
gera nú miklu meiri kröfur en áður til þess,
að þeim sé sinnt í verklegum æfingum og
klinískum, svo og utan kennslustunda. Samt
er mesta furða, hverju áorkað hefur verið,
þegar á heildina er litið, sem glöggt kemur
fram í Árbók háskólans, sem nýverið hefur
komið út um árin 1976—1979 og 1979—80.
Eftir að ég tók við rektorsstarfinu, var
skipuð sérstök rannsóknanefnd undir for-
sæti próf. Sigmundar Guðbjarnasonar.
Skilaði hún tillögum um skipulag rann-
sóknamála innan háskólans, sem háskóla-
ráð hefur samþykkt. Verður unnið að fram-
kvæmd þeirra á næstunni. Eitt aðalhlutverk
nefndarinnar var að fjalla um þjónustu-
rannsóknir, en mikils er um vert að efla þær
til stuðnings við grunnrannsóknir, en ekki á
kostnað þeirra.
Laga- og reglugeröarbreylingar
Laganefnd, sem háskólaráð skipaði undir
formennsku próf. Jónatans Þórmundssonar,
hefur skilað ýmsum tillögum um laga- og
reglugerðarbreytingar, sem hafa verið
sendar til umsagnar deilda, eftir því sem við
á. Einnig hafa nokkrar tillögur borist frá
deildum. Þessi mál eru nú til umræðu i há-
skólaráði, og er stefnt að afgreiðslu þeirra