Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 63

Sálin í Hrafnkötlu“
Hugur
„In place of hermeneutics we need an erotics of art“.13 En hér er margs
að gæta. í fyrsta lagi verða menn að hafa lágmarksskilning á skáldverki
til að geta notið þess. Séu túlkun og skilningur samslungin þá komast
menn ekki hjá því að túlka verkin þó menn hafi erótíska afstöðu til
þeirra. í öðru lagi gefur augaleið að þótt æskilegt kunni að vera að gefa
sk.. í vísindalega túlkanir þá er ekki þar með sagt að þess lags túlkanir
séu ekki mögulegar.
Við höfum séð að hughyggjan er ekki ýkja góður kostur. Hughrifs-
hyggja Paters er ekki ýkja sannfærandi og sú kenning að túlkanir séu
tilfinningalegar og þar með huglægar byggir á þeirri röngu forsendu að
tilfinningar geti ekki haft skynsemisþátt.
Róttæk afstæðishyggja
Róttæk afstæðishyggja er miklu máttugri andstæðingur en hughyggjan.
Eins og ég gaf í skyn telja stuðningsmenn hennar að túlkunarsamfélög
séu lokaðir heimar. Lesendur lifa og hrærast í mismunandi heimum og
túlkanir á textum eru ósammælanlegar (e. incommensurable). Sérhvert
túlkunarsamfélag hefur sína sérstöku hugmynd um ágæti túlkana, hug-
myndir sem eru öldungis framandi öðrum menningarheimum.14
Allt er þetta gott og blessað en samt áskil ég mér rétt til andmæla. Ég
vil benda á að ekki er hægt að vita hvort lesendur sem byggja mismun-
andi heima túlki texta með gagnólíkum hætti nema að gera ráð fyrir því
að þeir túlki sömu textana. Sé svo þá eiga heimarnir það alltént sameig-
inlegt að tilteknir textar hafa sama „ídentítet“ í þeim öllum. Auk þessa
getum við ekki sagt að þeir túlki textana með mismunandi hætti nema
að geta borið þá saman og þá er ekki djúp staðfest milli túlkunarheima.
Við getum eflt gagnrýni vora rökum þeirra Donalds Davidsons og Reed
Way Dasenbrocks. Sá fyrrnefndi vegur að kenningunni um ósammælan-
leik (e. incommensurability) tungumála og að breyttu breytanda má yf-
irfæra þá gagnrýni á hugmyndina um ósammælanleik kenninga og þar
með túlkana. Það fylgir svo sögunni að tvær kenningar eru ósammælan-
legar ef grundvallar vandkvæði eru á að þýða þær á hvors annars mál.
Ef hægt er að þýða þær þannig að þýðingarnar virðast spegilmyndir hins
þýdda eru þær sammælanlegar. Því þá er samanburður okkar á ágæti
kenninganna engum vandkvæðum bundinn. Við gætum án nokkurra
13 Susan Sontag: ,Against Interpretation“, Against Interpretation (New York: Dell,
1964) bls. 14.
14 Af þessu sjáum við að þótt félagslegt eðli túlkana sýni veilur hughyggjunnar þá
gildir ekki slíkt hið sama um afstæðishyggju.
61